PANEL I. MEDIA – Rola prasy i innych środków masowego przekazu w kształtowaniu dialogu Polaków i Ukraińców, ze szczególnym uwzględnieniem mediów polskich na Ukrainie. Ku pamięci Bohdana Osadczuka i Mirosława Rowickiego;

Moderator: red. Andrzej Klimczak, red. Wojciech Jankowski; Paneliści PL: red. Bogumiła Berdychowska; Rafał Dzięciołowski; Paneliści UA: Konstanty Czawaga – Kurier Galicyjski; Mykoła Riabczuk ;

Dyskusja poświęcona została pamięci ukraińskiego publicysty Bohdana Osadczuka oraz Mirosława Rowickiego, założyciela «Kuriera Galicyjskiego» i pomysłodawcy wielu polsko-ukraińskich inicjatyw, w tym Spotkań w Jaremczu. Jej moderatorami byli Andrzej Klimczak i Wojciech Jankowski, a panelistami Bogumiła Berdychowska, Rafał Dzięciołowski, Konstanty Czawaga i Mykoła Riabczuk.

Po tym, jak Andrzej Klimczak przybliżył historię początków polskich mediów na Ukrainie, wspominając m.in. o «Gazecie Lwowskiej» i «Wołaniu z Wołynia», uczestnicy Spotkań obejrzeli krótki film-wspomnienie o Mirosławie Rowickim, przygotowany przez dziennikarzy «Kuriera Galicyjskiego».

Podczas dyskusji profesor Mykoła Riabczuk podkreślił, jak ważne są media dla dialogu, ale dodał, że nie jest to jedyny czynnik. Ważną rolę odgrywa historia i rzeczywistość, która nas otacza, to jak siebie postrzegamy i traktujemy oraz jakie wnioski wyciągamy na temat swoich państw i narodów. Mykoła Riabczuk podał przykłady tego, jak w oparciu o publikacje w prasie kształtowane są nastroje ksenofobiczne.

Konstanty Czawaga przedstawił obecną sytuację na rynku polskich gazet na Ukrainie, zaznaczając, że są wśród nich czasopisma lokalne wydawane przez polskie towarzystwa kulturalno-społeczne, media polsko-ukraińskie oraz największe tytuły, jak «Kurier Galicyjski», posiadający poza gazetą także telewizję i radio. Wspomniał również o portalu Jagiellonia.org, gdzie Polacy piszą nie tylko dla Polaków, ale też mają odbiorców na całym świecie.

O polskich mediach na Ukrainie mówił także Rafał Dzięciołowski, który jednocześnie poruszył kwestię polskiej prasy na Białorusi. Zaznaczył, że na początku, polskie gazety pisały o życiu wyłącznie mniejszości polskiej. «Jak dzisiaj otwieramy «Kurier Galicyjski», «Monitor Wołyński» czy «Jagiellonię», nie sposób nie dostrzec ogromnej drogi i rewolucji, jaką przeszły te media. Od autotematycznego budowania identyfikacji narodowej do działalności w przestrzeni krajów, w których istnieją na zasadach równoprawnie obywatelskich» – powiedział Rafał Dzięciołowski. Dodał, że media polskie na Ukrainie demonstrują wysoki poziom zaangażowania obywatelskiego mniejszości polskiej: «Taki widomy dowód, jak bardzo duży jest potencjał społeczeństwa polskiego, uzyskaliśmy w okresie Rewolucji Godności, kiedy aktywność środowiska polskiego była bardzo duża». Obecnie jego zdaniem media polskie na Ukrainie stoją przed wyzwaniami natury technologicznej, czyli informatyzacji i przechodzenia z przestrzeni przekaźnika do czegoś na kształt mediów informacyjno-społecznościowych.

PANEL ІI. HISTORIA Sojusz Piłsudski-Petlura jako próba stworzenia nowego systemu bezpieczeństwa w Europie Środkowo-Wschodniej; Moderator: dr hab. Lucjan Fac, dr. hab. Wołodymyr Wełykoczyj; Paneliści PL: prof. Jan Pisuliński, dr hab. Stanisław Stępień, dr Jacek Magdoń; Paneliści UA: dr Mykoła Kuczerepa, dr hab. Mykoła Łytwyn, doc. dr Ołeh Pawłyszyn

Podczas panelu «Historia» omawiano temat «Sojusz Piłsudski-Petlura jako próba stworzenia nowego systemu bezpieczeństwa w Europie Środkowo-Wschodniej». Dyskusja moderowana była przez dr. Łucjana Faca z I LO w Przemyślu, historyka specjalizującego się w wojskowości, oraz prof. dr hab. Wołodymyra Wełykoczoho z Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka.

Swoje referaty wygłosili dr Jan Pisuliński z Uniwersytetu Rzeszowskiego, Stanisław Stępień z Zakładu Historii Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu oraz Jacek Magdoń z IPN w Rzeszowie. Ukraińska strona była reprezentowana przez profesora Mykołę Kuczerepę z Wołyńskiego Uniwersytetu Narodowego im. Łesi Ukrainki, dr. hab. Mykołę Łytwyna z Centrum Badań Relacji Ukraińsko-Polskich w Instytucie Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypiakiewicza Akademii Nauk Ukrainy i dr. hab. Oleha Pawłyszyna z Instytutu Badań Historycznych na Lwowskim Uniwersytecie Narodowym im. Iwana Franki. Po 10-minutowych referatach odbyła się krótka, ale treściwa i niełatwa dyskusja dotycząca przebiegu wydarzeń oraz ich znaczenia dla współczesnej Polski i Ukrainy. Profesor Leonid Zaszkilniak, zastępca dyrektora Instytutu Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypiakiewicza Akademii Nauk Ukrainy, który wziął udział w wymianie zdań, podkreślił, że biorąc pod uwagę historyczne doświadczenia należy łamać stereotypy powstałe w tamtych czasach, ale do dziś wywierające wpływ na relacje polsko-ukraińskie. Pozwoli to na budowanie współpracy na zasadach równości i obustronnych korzyści.

PANEL ІII. HISTORIOGRAFIA Współczesna historiografia dziejów Ukrainy i stosunków polsko-ukraińskich XX w. i wpływ polskiego dziedzictwa na kształtowanie obecnej sytuacji na Ukrainie; Referent: dr hab. Stanisław Stępień; dyskutanci: Lucjan Fac, Jan Matkowski, Jan Pisuliński;

Podsumowując panel, historycy obu stron postanowili założyć przy Przykarpackim Uniwersytecie Narodowego im. Wasyla Stefanyka wspólny polsko-ukraiński portal, na którym będą zamieszczane dokumenty i publikacje naukowe o historii relacji polsko-ukraińskich w okresie rewolucji 1914–1923.

W pierwszym dniu konferencji rozmawiano także o współczesnej historiografii dziejów Ukrainy i stosunków polsko-ukraińskich XX w. oraz wpływie polskiego dziedzictwa na kształtowanie obecnej sytuacji na Ukrainie.

PANEL IV. POLITOLOGIA Relacje polsko-ukraińskie w zglobalizowanym świecie: w poszukiwaniu skutecznego współdziałania na tle nowych wyzwań hybrydowych; Moderator: dyr. Jan Malicki / dr hab. Hruhorij Perepełycia; Paneliści PL: dr Jan Matkowski, ambasador Jan Piekło, red. Bogumiła Berdychowska, dyr. Robert Czyżewski; Paneliści UA: dr hab. Ihor Todorow, dr Ihor Hurak, dr Jevhen Mahda,

Panel o relacjach polsko-ukraińskich i wyzwaniach globalizacji moderowali dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie Robert Czyżewski oraz prof. dr hab. Hryhorij Perepełycia z Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki.

Jednym z głównych kwestii poruszanych przez wszystkich panelistów było polsko-ukraińskie partnerstwo w warunkach rosyjskiej agresji.

Profesor Ihor Todorow z Użhorodzkiego Uniwersytetu Narodowego przeanalizował rosyjskie wpływy w Europie Wschodniej oraz relacje między państwami tego regionu a Unią Europejską. Podkreślił, że pokonać współczesne wyzwania hybrydowe można tylko dzięki współpracy, której priorytetem ma się stać temat bezpieczeństwa.

O polityce Rosji i wynikającej z niej potrzebie zadbania o bezpieczeństwo mówił także Jan Piekło, były Ambasador RP na Ukrainie, obecnie asystent w Parlamencie Europejskim. Wymienił jeszcze trzy – poza Rosją – siły polityczne, które są graczami globalnymi – Unia Europejska, USA i Chiny. Każdy z tych podmiotów, jego zdaniem, ma swoją politykę w stosunku do Ukrainy i Europy Wschodniej. Stosunki między nimi również są nacechowane rywalizacją. Dla zwiększenia nacisku na Rosję, zdaniem ambasadora, w tej chwili brakuje współpracy w obszarze transatlantyckim. Dyplomata wspomniał także o pandemii, która «jest stymulatorem globalnych procesów i może przy odpowiednim zarządzaniu albo nam przeszkodzić, albo pomóc, ponieważ Rosja jest bardzo mocno dotknięta pandemią i ma kłopoty z jej opanowaniem».

Zdaniem Jewhena Mahdy, dyrektora Centrum Stosunków Społecznych w Kijowie, koronawirus rujnuje sens globalizacji. Mówił także o nasileniu rosyjskiej propagandy, o Nord Stream 2, walka przeciwko któremu jednoczy Polskę z państwami bałtyckimi, o sprawie Sławomira Nowaka mającej znaczenie dla relacji polsko-ukraińskich, niwelowaniu czynnika ukraińskich migrantów zarobkowych, których liczba zmniejszyła się w Polsce w związku z pandemią, problemach z obiegiem towarów i wspólnych interesach gospodarczych. Za pozytywne czynniki uznał m.in. wspólne uczczenie pamięci ukraińskich i polskich żołnierzy poległych 100 lat temu. Dodatkowe możliwości, jego zdaniem, tworzy obecnie kryzys polityczny na Białorusi wymagający wspólnych działań, projekt Trójmorza, Trójkąt Lubelski oraz oczekiwana w najbliższym czasie wizyta prezydenta Andrzeja Dudy na Ukrainie.

«Gwarancją sukcesu są działania asymetryczne. Potrzebujemy taktyki małych kroków, o których będzie głośno w mediach. Nam ciągle brakuje wiedzy o sobie. Lepiej utonąć w potoku informacji o Polsce i Ukrainie, niż czuć niedosyt w tym zakresie» – powiedział politolog i zachęcił obie strony do działania pod hasłem «Za naszą i waszą swobodę».

Jewhen Mahda zaznaczył również, iż jego zdaniem jest ważne, że tegoroczne wybory prezydenckie w Polsce odbyły się bez nadmiernie akcentowanego ukraińskiego czynnika, czyli bez ciągłego mówienia o tragicznych wydarzeniach na Wołyniu podczas II wojny światowej. Odniosła się do tych słów publicystka Bogumiła Berdychowska, zaprzeczając, że prezydenckie wybory w Polsce były kiedykolwiek wygrywane dzięki naciskom na ukraiński temat. Nie zgodziła się także z tym, że sprawa Sławomira Nowaka ma jakieś znaczenie w kwestiach politycznych.

Dr Ihor Hurak z Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka mówił o destruktywnym wpływie Rosji na dialog Polski i Ukrainy. Zgodził się z tezą Jewhena Mahdy o potrzebie informowania o obu krajach.

Prezentacja Klubu Galicyjskiego; Referenci: Wojciech Jankowski, Stanisław Stępień

PREZENTACJE:

Prezentacja historyczno-krajoznawcza: Twierdza Przemyśl. Fortyfikacje I wojny światowej.
Prezentacja historyczno-krajoznawcza: Linia Mołtowa jako granica między GG a ZSRR.
Prezentacja książek.
Paneliści: dr Lucjan Fac, dr Tomasz Zając, dr hab. Ludmyły Strilczuk, dr hab. Oksany Kaliszczuk.

Podczas panelu «Prezentacje» dr Łucjan Fac z I LO w Przemyślu, historyk specjalizujący się w wojskowości, przedstawił zgromadzone przez siebie materiały na temat «Twierdza Przemyśl. Fortyfikacje I wojny światowej», a dr Tomasz Zając z Uniwersytetu Rzeszowskiego – «Linia Mołotowa jako granica między GG a ZSRR».

Prof. dr hab. Oksana Kaliszczuk z Wołyńskiego Uniwersytetu Narodowego im. Łesi Ukrainki przedstawiła wydaną niedawno książkę «Волинь’43: історіографічне пізнання і криве дзеркало пам’яті» (pol. «Wołyń’43: historiografia i krzywe lustro pamięci»). Jest poświęcona trudnym kwestiom związanym z konfliktem ukraińsko-polskim na Wołyniu w okresie II wojny światowej.

Pod koniec panelu odbyła się prezentacja monografii «Президентський вимір сучасних польсько-українських відносин» (pol. «Prezydencki wymiar współczesnych relacji polsko-ukraińskich»), którą poprowadziły prof. dr. hab. Ludmyła Strilczuk oraz dr Julia Pasicznyk z Wołyńskiego Uniwersytetu Narodowego im. Łesi Ukrainki.

„XIII Polsko-Ukraińskie Spotkania – Jaremcze 2020” zostały sfinansowane ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach zadania publicznego dotyczącego pomocy Polonii i Polakom za granicą.