Z myślą o obywatelach Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Polski z terytorium Ukrainy od 24 lutego 2022 roku, państwo polskie wprowadziło szczególne przepisy umożliwiające zalegalizowanie ich pobytu, korzystanie z opieki medycznej, dostępu do rynku pracy i edukacji w Polsce.

Poniższe informacje dotyczące różnych aspektów życia w Polsce uchodźców wojennych zostały przygotowane na podstawie przepisów Ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Skorzystano również ze stron rządowych, innych profesjonalnych źródeł zawierających wykładnię przepisów oraz instytucji.

Informacje są aktualizowane na bieżąco (stan na 11.08.2023 r.).

1. Kogo dotyczy Ustawa
2. Kogo nie dotyczy Ustawa
3. Karta Polaka
4. Kiedy wjazd do Polski od 24 lutego 2022 r. obywateli Ukrainy jest legalny
5. Kiedy pobyt w Polsce od 24 lutego 2022 r. obywateli Ukrainy jest legalny
6. PESEL i jak go uzyskać
7. Diia.pl – cyfrowy dokument tożsamości dla Ukraińców
8. Pobyt czasowy dla posiadaczy numeru PESEL ze statusem UKR
9. Na jakie świadczenia pieniężne mogą liczyć uchodźcy z Ukrainy
10. Pomoc pieniężna ONZ dla uchodźców
11. Dostęp do systemu opieki zdrowotnej (NFZ)
12. Szczepienia dla dzieci do 19 roku życia obowiązkowe
13. Informacja o lekach w języku ukraińskim – projekt e-PIL
14. Placówki opiekuńczo-wychowawcze
15. Szkolnictwo dla dzieci w wieku 7-18 lat
16. Potwierdzenie Wykształcenia ukraińskiego w Polsce
17. Wsparcie dzieci z Ukrainy ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
18. Nauka w szkołach wyższych
19. Europejski Paszport Kwalifikacji dla Uchodźców
20. Dostęp do rynku pracy
21. Działalność gospodarcza
22. Ubezpieczenia społeczne (ZUS)
23. Darmowe przejazdy

1. KOGO DOTYCZY USTAWA

Ustawa dotyczy :

• Obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa

• Obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka oraz najbliższych członków ich rodzin*, którzy przybyli do Polski z powodu działań wojennych prowadzonymi na terytorium tego państwa

• Małżonków obywateli Ukrainy nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego, którzy przybyli do Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa (Ustawa, art. 1 ust. 1, 2 wraz z nowelizacją z 23 marca 2022 r., Dz. U. z 2022 r. poz. 682)

*(w realizowanym przez Fundację Wolność i Demokracja projekcie „Pomoc Polakom z Ukrainy” za „najbliższą rodzinę” przyjęło się uważać współmałżonka, wstępnych (rodzice, dziadkowie) oraz zstępnych (dzieci, wnuki).

 

2. KOGO NIE DOTYCZY USTAWA

Obywateli Ukrainy posiadających:

• zezwolenie na pobyt stały
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej
• zezwolenie na pobyt czasowy
• status uchodźcy
• ochronę uzupełniającą
• zgodę na pobyt tolerowany
• po przekroczeniu granicy złożyli (lub w ich imieniu zostały złożone) w Polsce wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej (status uchodźcy) lub deklarację, że chcą taki wniosek złożyć. Jeżeli wycofają ww. wnioski lub deklaracje, wtedy ustawa ich dotyczy (Art. 2 ust. 5 Ustawy).

 

3. KARTA POLAKA

Obywatele Ukrainy, którzy składali wniosek o przyznanie Karty Polaka w dowolnej placówce konsularnej RP na Ukrainie, lecz nie zdążyli jej odebrać, mogą kontaktować się w tej sprawie z sekretariatem Departamentu Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą MSZ telefonicznie: +48 22 5239441 bądź mailowo: [email protected] lub [email protected].

Posiadacze Karty Polaka, którzy znaleźli się Polsce od dnia 01.01.2023 r., oraz członkowie ich najbliższej rodziny mogą skorzystać ze wsparcia w ramach projektu „Pomoc Polakom z Ukrainy”.    Więcej informacji o projekcie „Pomoc Polakom z Ukrainy”.

Od 30 lipca obywatele Ukrainy podlegający przepisom ustawy z 7 września 2007 roku o Karcie Polaka mogą złożyć wniosek i odebrać dokument w Polsce, w jednym z szesnastu urzędów wojewódzkich. Nowe przepisy wprowadziło „Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wyznaczenia wojewody właściwego w zakresie prowadzenia postępowań o przyznanie lub przedłużenie ważności Karty Polaka”. Na ich podstawie wniosek o Kartę Polaka można złożyć w każdym urzędzie wojewódzkim na terenie Polski. Dotyczy to zarówno osób, które już wcześniej posiadały Kartę Polaka, jak i tych, które będą wnioskować o wydanie KP po raz pierwszy. Dokument będą mogły odebrać tam, gdzie wniosek złożyły, bez konieczności wyjazdu na Ukrainę.

Karta Polaka traci ważność z dniem wydania jej posiadaczowi dokumentu potwierdzającego nabycie obywatelstwa polskiego albo uzyskania zezwolenia na pobyt stały (nie jest wydawana dodatkowa decyzja). W takiej sytuacji Kartę należy zwrócić wojewodzie (właściwemu ze względu na miejsce pobytu) w ciągu 14 dni od dnia otrzymania dokumentu potwierdzającego nabycie obywatelstwa lub dnia, w którym decyzja o uzyskaniu zezwolenia na pobyt stały stała się ostateczna. Zwrócenie Karty Polaka jest warunkiem wydania karty pobytu stałego.

 

4. KIEDY WJAZD DO POLSKI OD 24 LUTEGO 2022 R. JEST LEGALNY

Za legalny uznaje się wjazd do Polski obywateli Ukrainy na podstawie m.in.:

• paszportu w ramach ruchu bezwizowego, tj. paszportu biometrycznego
• wizy krajowej (D) lub wizy Schengen (C), lub dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo strefy Schengen
• w przypadku braku dokumentów zgody komendanta placówki polskiej Straży Granicznej (www.gov.pl/web/granica/pomoc-dla-obywateli-ukrainy2).

 

5. KIEDY POBYT W POLSCE OD 24 LUTEGO 2022 R. JEST LEGALNY

Obywatele Ukrainy (a także ich małżonkowie niemający obywatelstwa ukraińskiego), którzy wjechali legalnie do Polski od 24 lutego 2022 r. i zadeklarowali chęć pozostania w niej, mogą legalnie przebywać na jej terytorium:  

– do 4 marca 2024 r., a w niektórych przypadkach do 31 sierpnia lub 30 września 2024 r. został przedłożony legalny pobyt obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową (i określonych członków ich rodzin) którzy po 24 lutego 2022 r. przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi na Ukrainie.

– do 31 sierpnia 2024 r. w przypadku:

• osób, które w dniu 4 marca 2024 r. będą korzystać z wychowania przedszkolnego, będą realizować obowiązek szkolny albo realizować obowiązek nauki, a jeżeli te osoby są małoletnie – również ich rodziców lub opiekunów;
• osób, które w dniu 4 marca 2024 r. będą pobierać naukę w przedszkolu lub szkole funkcjonujących w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, a jeżeli te osoby są małoletnie – również ich rodziców lub opiekunów;
• osób, które nie później niż w roku szkolnym 2022/2023 rozpoczęły naukę w branżowej szkole II stopnia, szkole policealnej lub szkole dla dorosłych, a jeżeli te osoby są małoletnie – również ich rodziców i opiekunów.

– do 30 września 2024 r. w przypadku:

•  osób, które przystępują do egzaminu maturalnego w terminie poprawkowym, a jeżeli te osoby są małoletnie – również ich rodziców i opiekunów.

Zmiany zostaną także wprowadzone w przepisach przeciwdziałających popadaniu przez obywateli Ukrainy w nielegalny pobyt oraz wspierających legalizację ich pobytu na terytorium Polski.

Więcej informacji na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców pod poniższym linkiem: https://www.gov.pl/web/udsc/wydluzenie-okresu-legalnego-pobytu-obywateli-ukrainy-objetych-ochrona-czasowa

UWAGA‼️ Wyjazd obywatela Ukrainy z Polski na ponad miesiąc pozbawia go prawa do legalnego pobytu w Polsce na podstawie „specustawy”.

Rejestr obywateli Ukrainy, którzy przyjechali do Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, będzie prowadził Komendant Główny Straży Granicznej w systemie teleinformatycznym Straży Granicznej. O tym, jakie dane przechowywane są w rejestrze więcej w art. 3 ust. 4 Ustawy.

 

6. CZYM JEST PESEL I JAK GO UZYSKAĆ

PESEL (Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności) to jedenastocyfrowy symbol numeryczny, pozwalający na identyfikację osoby, która go posiada. Jest potrzebny, gdy chce się np. założyć konto bankowe, podjąć pracę w ramach umowy o pracę/zlecenie, założyć jednoosobową działalność gospodarczą, korzystać z opieki medycznej, załatwić sprawy urzędowe etc. Obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski uznaje się za legalny i który chce korzystać z praw oraz uzyskać dostęp do świadczeń i usług publicznych przewidzianych w ustawie, może się starać o nadanie numeru PESEL. W tym celu musi złożyć – osobiście – wniosek (można go pobrać przez Internet) wraz ze zdjęciem (można je wykonać za darmo w urzędzie) w dowolnym urzędzie gminy 30 dni od dnia przybycia na terytorium Polski. Za dziecko wniosek może złożyć jego rodzic, opiekun tymczasowy lub osoba sprawująca nad nim faktyczną pieczę. O tym, co wniosek zawiera czytaj więcej w art. 4 Ustawy. Osobiste stawiennictwo wiąże się z pobraniem od wnioskodawcy odcisków palców i podpisaniem dokumentu. Podczas składania wniosku od osób, które ukończyły 12 lat zostaną pobrane odciski palców. Usługa jest bezpłatna.

Wraz z nadaniem numeru PESEL obywatele Ukrainy będą mogli założyć profil zaufany i Internetowe Konto Pacjenta. Profil zaufany będzie przydatny w przypadku potwierdzenia swojej tożsamości podczas załatwiania spraw urzędowych przez Internet. Utworzony automatycznie profil zaufany zawiera adres e-mail i numer telefonu komórkowego podane we wniosku.

UWAGA: jeżeli zarejestrowałeś swój pobyt w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej, nie przysługują Ci dotychczasowe uprawnienia w dostępie do usług publicznych w Polsce.

Więcej informacji: Uzyskaj numer PESEL oraz profil zaufany – usługa dla obywateli Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa na www.gov.pl.

W celu uniknięcia utraty statusu PESEL UKR w związku z opuszczeniem terytorium Polski na okres krótszy niż 30 dni, cudzoziemiec wracający do Polski powinien:

•  poinformować funkcjonariusza Straży Granicznej dokonującego odprawy paszportowej, o zamiarze wjazdu w związku z korzystaniem w Polsce z uprawnień z ochrony czasowej.
• każdorazowo okazać dokument elektroniczny diia.pl (nawet jeśli podróżny jedzie do pracy w Polsce lub w innym celu, ale jednocześnie będzie korzystał z ochrony w Polsce)
• każdorazowo żądać od Straży Granicznej potwierdzenie w dokumentach podroży (paszportach) faktu przekroczenia granicy.

 Po powrocie do Polski dokonać sprawdzenia czy w ewidencjach rządowych widnieje prawidłowy status. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości nawiązywać osobisty kontakt z urzędem gminy posiadając przy sobie dokumenty potwierdzające przekroczenie granicy

WAŻNE! Wjazd na terytorium Polski bez poinformowania o ww. okoliczności lub bez okazania dokumentu elektronicznego diia.pl może spowodować, iż dane cudzoziemca nie zostaną ujęte w rejestrach, w oparciu o które nadawany jest status PESEL UKR, a z którym wiążą się liczne uprawnienia o charakterze socjalnym.

Źródło: kliknij tu

 

7. DIIA.PL – CYFROWY DOKUMENT TOŻSAMOŚCI DLA UKRAIŃCÓW

Obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granicę polsko-ukraińską po 24 lutego, mogą się starać o cyfrowy dokument tożsamości Diia.pl (Дія пл). Zastępuje on inne posiadane dokumenty. Diia.pl pozwala potwierdzić tożsamość tak samo jak dowód osobisty lub paszport, na przykład w kontaktach z polskimi urzędami, zawiera bowiem dane jego posiadacza, m.in. imię i nazwisko, numer PESEL, rok i miejsce urodzenia, obywatelstwo, zdjęcie. Dokument ułatwia dostęp do e-usług, jest przydatny m.in. przy korzystaniu z refundowanych usług medycznych czy podczas zawierania umowy o pracę, pozwala na dostęp do e-recept oraz Unijnego Certyfikatu COVID.

Żeby uzyskać dokument Diia.pl, trzeba mieć ukraińskie obywatelstwo, być osobą pełnoletnią, mieć nadany numer PESEL i aktywny profil zaufany. Jeśli ktoś go nie ma, w urzędzie, w którym otrzymał PESEL, może poprosić o aktywowanie profilu zaufanego.

Elektroniczny dokument Diia.pl jest udostępniony w aplikacji mobilnej mObywatel, którą można pobrać na telefon komórkowy z systemem Android (z wersją 6.0 i wyższą) albo IOS (z wersją 13.0 i wyższą) w sklepach App Store i Google Play. Aplikację mObywatel aktywuje się, korzystając z loginu i hasła wydanego dla profilu zaufanego.

Aplikacja mObywatel i dokument Diia.pl (Дія пл) są dobrowolne i bezpłatne.

Dokument Diia.pl został uznany jako poświadczający legalność pobytu w Polsce i dodany do katalogu dokumentów pobytowych. Oznacza to, że razem z ważnym dokumentem podróży (np. paszportem) uprawnia do przekraczania polskich granic. Umożliwia także swobodne przemieszczanie się w obrębie strefy Schengen.

Bieżące informacje o aplikacji w języku ukraińskim można znaleźć na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/ua oraz na profilach społecznościowych: Дія пл Facebook i Дія пл Twitter.

Od czerwca 2023 r. uchodźcy z Ukrainy posługujący się aplikacją Diia.pl mogą skorzystać z możliwości dopisania danych swojego dziecka. Jak to zrobić? Zaloguj się do aplikacji mObywatel i pobierz dokument Diia.pl. Uwierzytelnij się Profilem Zaufanym. Klikając w zakładkę „Dzieci” wybierz dane dziecka, dla którego chcesz pobrać dokument. Po zaznaczeniu oświadczeń, w aplikacji pojawi się dokument cyfrowy Twojego dziecka. Więcej informacji kliknij tu 

 

8. POBYT CZASOWY DLA POSIADACZY NUMERU PESEL ZE STATUSEM UKR

Z dniem 1 kwietnia 2023 r. obywatele Ukrainy korzystający z ochrony czasowej w Polsce i posiadający numer PESEL ze statusem „UKR” będą mogli ubiegać się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu podejmowania pracy, pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Blue Card) lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Wnioski o udzielenie takich zezwoleń na pobyt będzie można składać w urzędach wojewódzkich  ze względu na miejsce swojego pobytu. Złożenie wniosku nie wymaga osobistego stawiennictwa w urzędzie. Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy najlepiej wypełnić za pośrednictwem elektronicznego formularza na stronie mos.cudzoziemcy.gov.pl Po wypełnieniu wniosku należy go wydrukować, własnoręcznie podpisać, uzupełnić wzór podpisu, dodać niezbędne załączniki i przesłać pocztą lub w inny sposób dostarczyć do urzędu wojewódzkiego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obywatela Ukrainy.

Wykaz urzędów wojewódzkich można znaleźć na stronie internetowej Urzędy wojewodzkie. Aby usprawnić proces rozpatrywania sprawy proponujemy, aby kopertę z wnioskiem oznaczyć dopiskiem – „UKR”.

W przypadku złożenia wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy w celu innym niż wskazane powyżej wniosek będzie pozostawiany bez rozpoznania.

 

UWAGA! Udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy oznacza utratę uprawnień wynikających z ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa m.in. dostępu do świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, dostępu do opieki medycznej, dostępu do edukacji i innych usług publicznych na wcześniejszych zasadach.

9. NA JAKIE ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE MOGĄ LICZYĆ UCHODŹCY Z UKRAINY

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski jest uznawany za legalny i który został wpisany do rejestru PESEL, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego na utrzymanie w wysokości 300 zł na osobę. O zasadach jego przyznawania, miejscach, gdzie to zrobić, w art. 31 Ustawy.

Ponadto Ustawa daje uchodźcom z Ukrainy prawo do ubiegania się o dostęp do świadczeń społecznych, w tym do 500 plus na każde dziecko, 300 plus (Dobry start), rodzinnego kapitału opiekuńczego, dofinansowania pobytu w żłobku oraz zasiłków (ich przyznanie jest uzależnione od dochodu). Składając wniosek o świadczenie, obywatel Ukrainy musi mieć oprócz numeru PESEL konto w banku oraz polski numer telefonu. Więcej na ten temat: https://businessinsider.com.pl/twoje-pieniadze/500-plus-rodzinny-kapital-opiekunczy-300-zl-na-to-moze-liczyc-uchodzca/4rf5zhk i https://www.rp.pl/praca-emerytury-i-renty/art35842911-uchodzcom-z-ukrainy-beda-przyslugiwaly-liczne-swiadczenia.

 

10. POMOC PIENIĘŻNA ONZ DLA UCHODŹCÓW

Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) stworzył dla uciekinierów wojennych program wsparcia finansowego. Pieniądze mają im umożliwić zaspokojenie najpilniejszych potrzeb do czasu znalezienia pracy lub uzyskania dostępu do świadczeń w Polsce, takich jak pomoc społeczna.

Zakwalifikować się do programu może rodzina, która opuściła Ukrainę i przybyła do Polski 24 lutego lub później (musi mieć jakikolwiek dowód przekroczenia granicy). Pod pojęciem „rodzina” rozumie się osobę dorosłą, małżonka lub partnera i dzieci poniżej 18 roku życia. Przy czym wystarczy, że tylko jeden członek rodziny przekroczył granicę 24 lutego lub później. Z pomocy mogą skorzystać osoby, które są w stanie dowieść, że posiadały legalny pobyt na Ukrainie.

Pieniądze będą wypłacane w kwocie 700 zł miesięcznie na uchodźcę plus po 600 zł na każdego członka gospodarstwa domowego (limit osób wynosi 4), czyli łącznie 2500 zł na rodzinę, przez co najmniej trzy miesiące, licząc od daty pierwszej wypłaty.

Pomoc materialna udzielana przez UNHCR osobom przybyłym z Ukrainy nie jest powiązana z innymi programami istniejącymi w Polsce. UNHCR nie prowadzi rejestracji uchodźców oraz nie nadaje statusu uchodźcy.

Aby otrzymać wsparcie, uchodźca musi wypełnić i wysłać formularz znajdujący się na stronie internetowej UNHCR (help.unhcr.org/poland/pl/). Na podany w nim numer telefonu otrzyma SMS z terminem, w którym ma się zgłosić do centrum rejestracyjnego. Centra UNHCR znajdują się w: Warszawie (dwa), Krakowie, Poznaniu, Gdyni, Gdańsku, Ostródzie i Wrocławiu. Wkrótce zostaną uruchomione w innych miastach w Polsce. Ich adresy i godziny otwarcia, a także inne informacje na temat programu można znaleźć na stronie help.unhcr.org/poland/pl.

 

11. DOSTĘP DO SYSTEMU OPIEKI ZDROWOTNEJ (NFZ)

Ustawa przyznaje uchodźcom, którzy znaleźli się w Polsce od 24 lutego 2022 r. (tj. obywatelom Ukrainy i nieposiadającym obywatelstwa ukraińskiego małżonkom obywateli Ukrainy, obywatelom Ukrainy z Kartą Polaka i najbliższym członkom ich rodzin oraz ich dzieciom urodzonym już w Polsce), prawo do: opieki medycznej, refundacji leków i zaopatrzenia w wyroby medyczne na takich samych zasadach i w zakresie, jak osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce. Wyjątkiem jest leczenie i rehabilitacja uzdrowiskowa.

Uchodźcom przysługują także szczepienia przeciwko COVID-19, testy w kierunku koronawirusa (antygenowe i PCR) oraz leczenie związane z COVID-19, a dzieciom uchodźców – szczepienia ochronne w ramach kalendarza szczepień ochronnych (Program Szczepień Ochronnych – PSO na 2022 r.). Więcej na temat sczepień ochronnych u dzieci Komunikat w sprawie realizacji szczepień ochronnych u dzieci, które przekroczyły granice Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa – Ministerstwo Zdrowia – Portal Gov.pl (www.gov.pl).

Wszystkie świadczenia są udzielane uprawnionym bezpłatnie. Przepisy obejmą placówki medyczne (lekarze rodzinni, poradnie specjalistyczne, szpitale), które mają podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Uchodźcy mogą liczyć także na bezpłatną pomoc psychologiczną zapewnianą przez organy samorządowe gminy, na terenie której się znajdują.

Obywatele Ukrainy mogą korzystać ze świadczeń medycznych na podstawie każdego dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz numeru PESEL/ e-dokumentu (osoby pełnoletnie, które zarejestrują się w gminie i zostanie nadany im numer PESEL oraz założą profil zaufany, mogą aktywować e-dokument poświadczający status osoby uprawnionej)/ wydruku potwierdzenia utworzenia profilu zaufanego osoby uprawnionej (zawiera: imię i nazwisko, numer PESEL).

Obywatel Ukrainy, który wyjedzie z Polski na dłużej niż miesiąc, traci uprawnienia do świadczeń medycznych przysługujących na mocy Ustawy.

Więcej informacji o tym, jak uchodźcy z Ukrainy mogą skorzystać z opieki medycznej, numery infolinii medycznej i pomocy lekarskiej w nocy oraz weekendy i święta można znaleźć na stronie pacjent.gov.pl w języku ukraińskim.

 

12. SZCZEPIENIA DLA DZIECI DO 19 ROKU ŻYCIA OBOWIĄZKOWE

Dzieci uchodźcy, których pobyt w Polsce nie przekraczał trzech miesięcy, obowiązywała dobrowolność, te, które zostały w naszym kraju dłużej niż trzy miesiące, podlegają obowiązkowi sczepień z tytułu gwarantowania tych samych świadczeń zdrowotnych, jakie mają obywatele Polski.

Szczepienia odbywają się w ramach aktualnego Programu Szczepień Ochronnych z wykorzystaniem szczepionek bezpłatnie udostępnianych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne.

Na szczepienie kwalifikuje lekarz z poradni, który wskazuje termin podania i rodzaj szczepionki. Dla każdego dziecka zostanie ułożony indywidualny kalendarz szczepień zgodnie z wytycznymi MZ. W razie braku dokumentacji medycznej szczepień wykonanych na Ukrainie dziecko należy traktować jako nieszczepione i zalecić wykonanie szczepień ochronnych zgodnie z planem na 2022 rok.

Plan obejmuje szczepienia przeciwko odrze, błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B oraz przeciwko COVID-19 zgodnie z Narodowym Programem Szczepień przeciwko COVID-19.

Szczepienia można wykonać m.in. w punktach szczepień we wszystkich miejskich przychodniach. Informację, gdzie znaleźć najbliższą poradnię lekarza rodzinnego, można uzyskać pod numerem bezpłatnej infolinii NFZ 800 190 590 czynnej przez całą dobę.

 

13. INFORMACJA O LEKACH W JĘZYKU UKRAIŃSKIM – PROJEKT e-PIL

Pacjenci z Ukrainy przyjmujący leki – stale albo doraźnie – mogą uzyskać informację na ich temat w swoim własnym języku. Umożliwia to projekt e-PIL, zapewniający szybki, bezpośredni i bezpłatny dostęp – przy pomocy aplikacji mobilnej – do treści ulotki dołączanej do leku. Chodzi tu o leki wydawane na receptę.

Aplikacja jest do ściągnięcia na telefon. Jeśli już ją się ma, wystarczy zeskanować unikatowy kod DataMatrix znajdujący się na opakowaniu leku – ma go każdy produkt leczniczy wydawany na receptę – by uzyskać dostęp do elektronicznej ulotki informacyjnej (e-PIL) w języku ukraińskim i dowiedzieć się: co to za lek, jaki jest jego skład, w jakich schorzeniach można go stosować, jakie są przeciwwskazania do jego stosowania, jak powinno się go przyjmować i w jakich dawkach, jakie działania niepożądane może wywoływać, jakie ma właściwości farmakologiczne. Ulotka e-PIL jest wiernym tłumaczeniem ulotki papierowej dla danego leku.

Żeby mieć dostęp do e-PIL w języku ukraińskim, trzeba pobrać i zainstalować aplikację na smartfonie z systemem Android lub iOS. Obie są dostępne bezpłatnie w sklepach App Store (iOS) i Play (Android).

Na wizytę do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej pacjenci mogą zapisać się osobiście, telefonicznie lub drogą elektroniczną LekarzBezKolejki

14. PLACÓWKI OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE

Dzieci uchodźców z Ukrainy w wieku do 3 lat mogą korzystać ze żłobków lub klubów dziecięcych, starsze, w wieku 4-6 lat – uczęszczać do przedszkola. Ustawa umożliwia dofinansowanie opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna (art. 26, ust. 5). Niektóre samorządy zwalniają rodziców dzieci z Ukrainy z opłat za przedszkola.

Dzieci sześcioletnie są objęte obowiązkiem odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego w tzw. zerówce. O przyjęciu dziecka do przedszkola lub oddziału przedszkolnego w trakcie roku szkolnego decyduje dyrektor placówki.

 

15. SZKOLNICTWO DLA DZIECI W WIEKU 7-18 LAT

Uczniowie przybywający z Ukrainy w wieku 7-18 lat mogą nieodpłatnie uczyć się w polskich szkołach. Nieznajomość lub niewystarczająca znajomość języka polskiego nie stanowi formalnej przeszkody. Osoby te mogą uczestniczyć w nieodpłatnych lekcjach języka polskiego organizowanych przez szkołę. Dla uczniów wymagających pomocy w dostosowaniu ich możliwości do procesu kształcenia szkoły mogą tworzyć oddziały przygotowawcze. Uczniowie potrzebujący wsparcia psychologiczno-pedagogicznego w związku z doświadczeniem migracyjnym zostaną objęci odpowiednią opieką.

Przyjęcie do szkoły ucznia z Ukrainy wymaga złożenia wniosku, a decyzję w tej sprawie podejmuje dyrektor. Publiczna szkoła podstawowa, w której rejonie mieszka uczeń, przyjmuje z urzędu, a inne publiczne szkoły podstawowe i szkoły ponadpodstawowe w miarę posiadania wolnych miejsc. Jeśli w wybranej placówce nie ma wolnych miejsc, potrzebny jest kontakt z urzędem gminy. W przypadku gdy uczeń nie ma żadnych dokumentów poświadczających poziom wykształcenia (świadectwa, zaświadczenia), wystarczy pisemne oświadczenie rodzica o tym, do której klasy dziecko uczęszczało.

Niektóre samorządy oferują w szkołach bezpłatne posiłki dla uczniów z Ukrainy.

Informacja dla rodziców dzieci przybywających z Ukrainy dostępna w języku ukraińskim www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/informacja-dla-rodzicow-dzieci-przybywajacych-z-ukrainy. Więcej czytaj też: www.rp.pl/edukacja-i-wychowanie/art35842251-szkoly-i-przedszkola-przyjma-dzieci-uchodzcow-z-ukrainy.

 

16. WSPARCIE DZIECI Z UKRAINY ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI

Przedszkola, szkoły lub placówki oświatowe są przygotowane na przyjęcie dzieci ze specjalnymi potrzebami. Organizują naukę i wsparcie psychologiczno-pedagogiczne dostosowane do możliwości i potrzeb tych dzieci.

Więcej na ten temat: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/wsparcie-dzieci-z-ukrainy-ze-specjalnymi-potrzebami-edukacyjnymi–informacja-mein.

17. POTWIERDZENIE WYKSZTAŁCENIA UKRAIŃSKIEGO W POLSCE

Tu sprawdzisz, czy twoje dyplomy ukończenia szkoły, studiów wyższych są w Polsce ważne,
czy trzeba je nostryfikować: https://www.gov.pl/web/ua/Vyznannya-osvity-z-Ukrayiny

Wykaz instytucji, które nostryfikują dyplomy znajduje się na stronie internetowej
Jednostki z prawem do nadawania stopnia naukowego

Informacje jak uzyskać uznanie lub potwierdzenie wykształcenia przez kuratora oświaty znajduję się
na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki:
www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/uznanie-lubpotwierdzenie-wyksztalcenia-decyzja-kuratora-oswiaty

Uznanie potwierdzenie wykształcenia

Więcej informacji znajdziesz na stronie Narodowej Wymiany Akademickiej (NAWA)

18. NAUKA W SZKOŁACH WYŻSZYCH

Obywatele Ukrainy, którzy 24 lutego 2022 r. byli studentami uczelni ukraińskich, będą mogli kontynuować naukę na uczelniach w Polsce. W przypadku gdy nie mają dokumentów poświadczających zaliczone etapy (semestry) studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, będą składać oświadczenia, że 24 lutego 2022 r. studiowali na określonym roku i kierunku w szkole wyższej na Ukrainie.

Poziom ich wiedzy zweryfikuje uczelnia, w której zainteresowani będą się ubiegać się o przyjęcie na studia, na zasadach przez siebie ustalonych. W przypadku stwierdzenia np. różnic w programie lub efektach uczenia uczelnia będzie mogła zobowiązać studenta do złożenia określonych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych.

Od studentów z Ukrainy kontynuujących naukę w szkołach wyższych w Polsce nie będą pobierane opłaty za kształcenie na studiach stacjonarnych w uczelniach publicznych w języku polskim.

Studenci z Ukrainy będą się mogli ubiegać o stypendium socjalne (art. 41, ust. 10 Ustawy) i kredyt studencki (art. 98 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce) na podstawie oświadczenia o sytuacji rodzinnej i materialnej.

Nauczyciel akademicki z Ukrainy który ma wymagany tytuł zawodowy, stopień naukowy, stopień w zakresie sztuki lub tytuł profesora i odpowiednie kwalifikacje do zajmowania danego stanowiska może zostać zatrudniony na uczelni w Polsce jako nauczyciel akademicki bez przeprowadzenia konkursu, o którym mowa w art. 119 ust. 1 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (art. 46 Ustawy).

Więcej informacji dla studentów i naukowców przybywających z Ukrainy oraz szkolnictwa wyższego: www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/informacja-dla-studentow-i-naukowcow-przybywajacych-z-ukrainy i www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/rozwiazania-w-zakresie-szkolnictwa-wyzszego-i-nauki-zawarte-w-ustawie-o-pomocy-obywatelom-ukrainy.

Solidarni z Ukrainą – program NAWA dla studentów i naukowców z Ukrainy.

Z inicjatywy Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej realizowanej na zlecenie MNiO oraz MZ studenci i doktoranci z Ukrainy będą mogli kontynuować studia w Polsce, prowadzić prace związane z przygotowaniem rozpraw doktorskich lub brać udział w innych formach kształcenia w okresie od marca do września 2022 roku. Więcej na ten temat https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/solidarni-z-ukraina–program-nawa-dla-studentow-i-naukowcow-z-ukrainy.

https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/ulotka-dla-uchodzcow-z-ukrainy,49820 – do pobrania ulotka informacyjna

 

19. EUROPEJSKI PASZPORT KWALIFIKACJI DLA UCHODŹCÓW 

Ukraińcy przebywający w Polsce, którzy studiowali lub uczyli się np. na Ukrainie, lecz ze względu na działania wojenne w swoim kraju nie są w stanie dostarczyć wszystkich dokumentów o wykształceniu niezbędnych w formalnych procedurach, mogą się starać o wydanie im Europejskiego Paszportu Kwalifikacji dla Uchodźców (EQPR). To międzynarodowe narzędzie umożliwia weryfikację kwalifikacji uchodźców, którzy nie mają dokumentacji odbytego kształcenia lub posiadane przez nich dokumenty są niewystarczające. Pozwala wydać zestandaryzowany dokument objaśniający kwalifikacje, jakie uchodźca z dużym prawdopodobieństwem uzyskał w świetle dostępnych dowodów.

Jak można uzyskać EQPR? Zainteresowany Ukrainiec musi założyć konto w portalu Rady Europy (EQPR IT Platform), wypełnić szczegółowy formularz samooceny kwalifikacji i dołączyć wszelkie dostępne dowody uzyskania wykształcenia. Następnie zostanie zaproszony na zestandaryzowaną rozmowę z dwojgiem przeszkolonych ewaluatorów, którzy znają system edukacji jego kraju. Wywiad przeprowadzany jest w języku, którym uchodźca posługuje się w dostatecznym stopniu, by opisać swoje doświadczenie edukacyjne. W przypadku pozytywnego wyniku osoba otrzymuje Europejski Paszport Kwalifikacji dla Uchodźców.

Choć dokument nie jest formalną decyzją uznania kwalifikacji w danym państwie, zawiera wiarygodną informację, która może być brana pod uwagę przy ubieganiu się o zatrudnienie, a także przyjęcie na studia, kursy dokształcające lub staże. Dodatkowym atutem paszportu jest możliwość jego wykorzystania także w innych państwach, które przystąpiły do projektu EQPR (np. we Włoszech, Francji, w Grecji, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii, Rumuni i Mołdawii).

Więcej informacji na temat Europejskiego Paszportu Kwalifikacji dla Uchodźców można uzyskać, dzwoniąc na numer 451 058 653 (w języku angielskim, ukraińskim lub rosyjskim), pisząc na adres [email protected] lub wchodząc na stronę nawa.gov.pl wersja ukraińska.

 

20. DOSTĘP DO RYNKU PRACY

Ustawa zapewnia obywatelom Ukrainy przebywającym w Polsce legalnie dostęp do polskiego rynku pracy. Nie muszą się starać o odrębne zezwolenie na pracę, wystarczy, że pracodawca, który ich zatrudni, poinformuje o tym fakcie powiatowy urząd pracy (właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy) w ciągu 14 dni od chwili przyjęcia ich do pracy (art.22, ust. 1, 2 Ustawy). PESEL nie jest niezbędny (art.22, ust. 3 Ustawy).

Obywateli Ukrainy można zatrudnić na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia. Ich wynagrodzenie nie może być niższe niż płaca minimalna lub minimalna stawka godzinowa (https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00211).

Obywatele Ukrainy będą mogli skorzystać z usług rynku pracy w postaci np. pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego czy szkoleń (art. 22, ust. 6, 7 Ustawy, https://www.gov.pl/web/udsc/weszla-w-zycie-ustawa-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-w-zwiazku-z-konfliktem-zbrojnym-na-terytorium-tego-panstwa). Będą mogli uzyskać status osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy.

 

21. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA

Obywatele Ukrainy będą mogli podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Polski na takich samych zasadach jak obywatele polscy, pod warunkiem posiadania numeru PESEL (art. 23, ust. 1, 2 Ustawy).

Prowadzona działalność gospodarcza może mieć dowolną formę. Obywatel Ukrainy może założyć: firmę jednoosobową – czyli działalność gospodarczą osoby fizycznej – i zarejestrować ją w CEIDG albo spółkę osobową lub kapitałową – w tym spółkę jawną i partnerską – i zarejestrować ją w KRS (https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/001466).

Więcej informacji o rejestracji działalności gospodarczej oraz zatrudnianiu obywateli Ukrainy w Polsce na www.biznes.gov.pl.

 

22. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE (ZUS)

Pracodawca, który da pracę obywatelowi Ukrainy, ma obowiązek zgłoszenia go do ubezpieczeń społecznych (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) i ubezpieczenia zdrowotnego, czyli do ZUS (Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) w ciągu 7 dni od dnia podjęcia przez niego pracy. Na podstawie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych ZUS pracownik, dzięki odprowadzanym z jego wynagrodzenia składkom, ma prawo do: świadczeń w razie choroby bądź wypadku przy pracy, świadczeń z tytułu macierzyństwa, bezpłatnego korzystania ze służby zdrowia (https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00211#4).

 

23. DARMOWE PRZEJAZDY

Zmieniają się przepisy dotyczące darmowych przejazdów komunikacją miejską oraz polskimi kolejami.

W wielu miastach Polski, jak np. w Warszawie, Olsztynie czy na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, obywatele Ukrainy mogą poruszać się komunikacją miejską za darmo jeszcze tylko do końca maja, po tym terminie muszą płacić za bilety. W niektórych, jak np. we Wrocławiu, Kielcach czy Poznaniu, uchodźcy mogą podróżować bezpłatnie do końca czerwca. Podstawą przejazdu jest zazwyczaj paszport lub inny dokument potwierdzający obywatelstwo ukraińskie oraz przybycie do Polski po 24 lutego tego roku.

Jak przewoźnicy kolejowi zmieniają regulacje dotyczące korzystania z darmowych biletów? PKP Intercity, który do 31 maja oferował uchodźcom wojennym przejazdy za darmo po całej Polsce, od 1 czerwca daje im taką możliwość tylko na trasie z i do miast położonych przy wschodniej granicy Polski, tj. Chełma, Dorohuska, Lublina, Hrubieszowa, Przemyśla Zagórza, Jarosławia i Rzeszowa. Darmowa podróż ma obowiązywać w wagonach z miejscami do siedzenia klasy II pociągów Twoich Linii Kolejowych (TLK) i InterCity (IC).

Koleje Mazowieckie przedłużają nieodpłatne przejazdy dla obywateli Ukrainy do 30 czerwca.

Łódzka Kolej Aglomeracyjna umożliwia im podróżowanie na podstawie nieodpłatnych biletów (wydawanych w kasach biletowych lub u obsługi pociągu) aż do odwołania.

Z ulg korzystać mogą kobiety, dzieci do 18. roku życia, mężczyźni powyżej 60. roku życia lub niepełnosprawni. Dokumentami poświadczającym prawo obywatela Ukrainy do skorzystania z bezpłatnego przejazdu jest ukraiński paszport, który potwierdza przekroczenie granicy po 24 lutego tego roku, lub dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość (np. dowód osobisty, prawo jazdy, legitymacja studencka) okazywany wraz z powiadomieniem o nadaniu numeru PESEL.

Obywatele Ukrainy, którzy posiadają Kartę Polaka mogą korzystać z  ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych.

Informacje jak dojechać różnymi środkami transportu w konkretne miejsce znajduje się na stronie https://jakdojade.pl/onboarding i w aplikacji Jak dojadę