Od 16 do 18 września w ramach projektu rozpoczętego w Wilnie w czasie obchodów 72. rocznicy operacji „Ostra Brama” (15-18 lipca) Stowarzyszenie Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej gościło w Augustowie grupę młodzieży z Litwy, której towarzyszyła młodzież z klubów historycznych z Sejn i Augustowa oraz z II LO im. Polonii i Polaków na Świecie w Augustowie.

Naszymi gośćmi była młodzież z Wileńskiej Szkoły Technologii, Biznesu i Rolnictwa w Wojdatach, z gimnazjów z Wilna, Pogirów, Bujwidzów i Rukojniów.
Kompleks hotelowy, w którym zamieszkali uczestnicy projektu, położony jest w uroczym miejscu Puszczy Augustowskiej nad Jeziorem Białym. W ośrodku zaprojektowanym w 1934 roku odpoczywał m.in. Edward Rydz-Śmigły, więc duch historii towarzyszył grupie od momentu przybycia. Pierwszego dnia nasi goście pojechali nad jezioro Wigry oraz zwiedzili Pokamedulski Klasztor w Wigrach, gdzie weszli na Wieżę Zegarową z pięknym widokiem na cały Półwysep Wigierski, odwiedzili Muzeum św. Jana Pawła II, krypty w kościele oraz poznali historię miejsca, którego początki sięgają 1668 roku. Dzień zakończył się wspólnym z młodzieżą z Augustowa i Sejn ogniskiem.
Następnego dnia podczas rejsu statkiem po augustowskich jeziorach poznawano uroki Augustowa, jego historię oraz losy żołnierzy Obwodu Augustów Armii Krajowej. Głównym punktem dnia był udział w grze miejskiej „Najlepsza kawa – tylko u Turka”. Celem gry było przybliżenie uczestnikom informacji dotyczących tzw. Domu Turka, ważnego historycznie punktu w Augustowie, oraz innych miejsc związanych z lokalną historią. W Domu Turka przed wojną mieściła się kawiarnia „U Turka” należąca do pewnego Bośniaka oraz zakład fotograficzny Judela Rotsztejna, od 1939 roku budynek był siedzibą najpierw NKWD, a później Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa. W zabawie wzięły udział mieszane drużyny augustowsko-wileńskie z których dwie zajęły 2. i 3. miejsce.
Po południu z racji przypadającego Dnia Sybiraka goście wzięli udział w uroczystej mszy św. i razem z przedstawicielami władz samorządowych zapalili znicze w miejscach pamięci. Następnie na zaproszenie Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie i Augustowskich Placówek Kultury wysłuchali koncertu znakomitego barda Grzegorza Kucharzewskiego. Po kolacji młodzież z Litwy spotkała się z członkami klubów historycznych, z którymi podzieliła się wiedzą na temat swojej działalności. Po spotkaniu odbyły się integrujące warsztaty teatralne.
Ostatni dzień upłynął pod znakiem rajdu historycznego, który poprowadzili historycy Danuta i Zbigniew Kaszlejowie. Najpierw zapytano młodych ludzi, czy cenią wolność, czy jest dla nich wartością. Czy potrafią zrozumieć, wczuć się w sposób myślenia powstańców styczniowych, żołnierzy AK i Żołnierzy Wyklętych, którzy walczyli i – gdy nie było innego wyjścia – umierali za wolność swoją i ojczyzny. W czasie rajdu odwiedzono miejsca dokumentujące tradycję powstańczą, partyzancką, by złożyć hołd bohaterom, którym zawdzięczamy naszą wolność i wolną Polskę. Historycy mówili o ludziach, którymi kierował „właściwy Polakom rozbudowany gen wolności”, nazwany tak przez wybitnego historyka prof. Janusza Tazbira.
Pierwszym punktem programu był wyjazd do rezerwatu Kozi Rynek, gdzie młodzież wysłuchała historii mogiły powstańców styczniowych poległych 29 czerwca 1863 roku w bitwie na Kozim Rynku z wojskami rosyjskimi oraz uczciła ich pamięć, zapalając znicze. Następnie pod głazem upamiętniającym zabitych 4 sierpnia 1943 roku żołnierzy AK poznała dzieje Uderzeniowych Batalionów Kadrowych AK, które prowadziły działalność także na terenie dzisiejszej Litwy. Potem odwiedziła wieś Krasnybór, gdzie znajduje się najstarsza budowla sakralna Suwalszczyzny oraz cmentarz z pomnikiem – mogiłą powstańców styczniowych i pomnikiem poświęconym ofiarom obławy augustowskiej. Poklasztorny kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, wzniesiony na przełomie XVI i XVII wieku z fundacji Chreptowiczów jako cerkiew zakonu bazylianów, znany jest jako sanktuarium maryjne – w kościele znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Krasnoborskiej.
Ostatnim odwiedzonym miejscem była miejscowość Sztabin, gdzie młodzież zobaczyła piwnicę w Izbie Pamięci Regionalnej im. Romana Gębicza, w której w lipcu 1945 roku sowiecki kontrwywiad wojskowy Smiersz przetrzymywał aresztowanych w obławie augustowskiej. Obecnie prezentowana jest tu wystawa IPN dotyczącą obławy, poszerzona o listę ofiar tej sowieckiej zbrodni na Polakach pochodzących z gminy Sztabin. Potem grupa udała się pod zabudowania gospodarstwa Szyców w Sztabinie. W lipcu 1945 roku było to miejsce brutalnych przesłuchań zatrzymanych w obławie augustowskiej, gdzie trafiały osoby wyselekcjonowane wcześniej przez funkcjonariuszy Smiersza, jako zaangażowane w działalność niepodległościową. Stąd zatrzymani wywożeni byli ciężarówkami w rejon Puszczy Augustowskiej, gdzie zostali zamordowani. Tam młodzież spotkała się z żywym świadkiem historii Tadeuszem Skokowskim, mieszkańcem wsi Krasne, który opowiedział o wyjątkowym przypadku wykupienia jego ojca i dwóch innych mężczyzn aresztowanych w obławie augustowskiej.
Udział w obchodach 72. rocznicy operacji „Ostra Brama” w Wilnie w lipcu oraz rajdzie historycznym zorganizowanych przez Stowarzyszenie Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej dla polskiej młodzieży z Litwy będzie elementem tworzenia sieci klubów i kółek historycznych skupionych wokół idei promowania wiedzy o Armii Krajowej i najnowszej historii Polski. Tworzenie klubów w środowiskach polskich na Litwie pozwoli na poszerzenie wiedzy o najnowszej historii Polski wśród młodzieży. Dodatkowo ważnym elementem była integracja młodzieży polskiej ze swoimi rówieśnikami z Wileńszczyzny. Poprzez wspólne działania, udział w grze miejskiej nawiązała się między nimi więź, co w przyszłości może zaowocować kontaktami, wizytami i wymianą doświadczeń. Poprzez udział w uroczystościach związanych z ocznicą operacji „Ostra Brama” w Wilnie młodzież poznała szerzej historię powstania wileńskiego. Ponadto projekt pokazał środowisku polskiemu na Litwie, że wydarzenie będące ważną składową ich tożsamości narodowej jest pamiętane i ważne również dla Polaków.
Partnerem projektu był Związek Polaków na Litwie.

Stowarzyszenie Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej

---

Projekt „Ostra Brama – wczujmy się w bohaterów”  Stowarzyszenia Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej  jest realizowany w ramach zadania publicznego „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2016 r.” współfinansowanego w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą z programu „Bliżej Polski. Regranting” realizowanego przez Fundację Wolność i Demokracja.