Projekt poszukiwań obrońców Lwowa z 1939 roku – „Strażnicy narodowej pamięci” jest realizowany przez Fundację WiD od 2014 roku. Jego pomysłodawcy kierowali się chęcią zadbania o polskie dziedzictwo kulturowe na Kresach Wschodnich. Częścią tego dziedzictwa, będącego podstawą pamięci narodu i jego tożsamości, jest troska o miejsca związane z jego historią oraz miejsca spoczynku przodków. Ziemie Kresów kryją szczątki wielu naszych rodaków, których odnalezienie i godne pochowanie jest obowiązkiem współczesnych Polaków.

Głównym celem projektu jest odnalezienie mogił żołnierzy polskich, którzy w 1939 roku bronili Lwowa oraz szli miastu na odsiecz pod dowództwem gen. K. Sosnkowskiego. Działania te pozwalają uzupełnić listę miejsc ważnych z punktu widzenia martyrologii Polaków na Kresach, a także umożliwiają realizację powiązanych z projektem inicjatyw takich jak budowa polskiego cmentarza wojskowego w Malechowie pod Lwowem.

Niemniej istotny jest aspekt wychowawczy. Projekt bowiem osadza się na pracy wolontariuszy, głównie studentów. Udział w projekcie pozwala im nie tylko poznać historię i tradycję polskich Kresów Wschodnich, ale umożliwia nawiązanie kontaktów
i dobrych relacji z zaangażowanymi w projekt rówieśnikami ze środowisk ukraińskich oraz z lokalnych społeczności polskich.

W projekcie uczestniczy 7 zespołów wolontariuszy; są to przede wszystkim studenci
z ośrodków akademickich z całej Polski, z kierunków takich jak historia, kulturoznawstwo czy archeologia, przedstawiciele środowisk polskich na Ukrainie: studenci, pasjonaci oraz harcerze. Wolontariusze na podstawie kwerendy archiwalnej, w ramach wyjazdów terenowych, poszukują miejsc pochówku, a następnie pomagają archeologom
w prowadzonych ekshumacjach.

Według różnych szacunków na terenie byłego województwa lwowskiego w okolicach Mościsk, Sambora, Jaworowa, Janowa oraz Lwowa poległo od 1500 do 2000 żołnierzy Wojska Polskiego. Mimo znacznych strat na terenie walk znajduje się tylko kilkanaście oznakowanych mogił, zdecydowana większość żołnierzy spoczywa nadal
w nieoznakowanych grobach. Obecnie są to tereny leśne, pola, posesje prywatne, tereny miejskie.

Do tej pory, wolontariuszom Fundacji udało się zlokalizować trzydzieści nieznanych miejsc pochówku oraz odnaleźć szczątki ponad pięćdziesięciu żołnierzy polskich. Projekt będzie kontynuowany od czerwca do października 2015 roku. Po jego zakończeniu jest planowane wydanie publikacji.

Projekt jest realizowany we współpracy z Radą Ochrony Walk Pamięci i Męczeństwa oraz Konsulatem RP we Lwowie

Koordynatorzy projektu: Olga Semeniuk