Lekcja historii i geografii Polski w twierdzy Kudak

12 maja 2019 roku odbyła się otwarta lekcja historii i geografii Polski w miejscu byłej twierdzy Kudak (nad Dnieprem poniżej ujścia Samary).
Lekcję przeprowadził prezes Ośrodka Kultury Polskiej im. Karola Wojtyły w Dnieprze Paweł Skórski. Po lekcji członkowie Ośrodka wspięli się na wał ziemny byłej twierdzy Kudak, zapalili znicz i przeczytali modlitwę za Polaków, którzy pozostali się w tej ziemi.
Twierdza Kudak. Oblężenie w 1648 roku.
Podczas powstania Chmielnickiego dowodzona przez Krzysztofa Grodzickiego obrona Kudaka odpierała kozackie oblężenie przez pięć miesięcy na tyle skutecznie, że Chmielnicki musiał zastąpić dowodzącego oblegającymi Szumiejkę nowym dowódcą Maksymem Nestorenką. Szturmy jednak były odpierane z ciężkimi stratami wśród Kozaków sięgające aż 4 tys. żołnierzy. Grodzicki jednak, na wieść o porażce wojsk koronnych pod Piławcami oraz ze względu na to, że nadchodziła zima i nie mógł się już spodziewać odsieczy, skapitulował 2 października 1648 roku. Załodze zagwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią. Kompanie dragonów Grodzickiego i Wejhera oraz „polską” odprowadzono w kierunku Czehrynia (gdzie część polskich i niemieckich żołnierzy oraz ich rodzin poniosła śmierć na skutek ataków Kozaków i czerni, a część została zatrzymana w niewoli), kompanię dragonów Marcina Czarnieckiego do Woronikówki, a kompanię dragonów Stanisława Koniecpolskiego do Kryłowa nad Dnieprem. W późniejszym okresie, po radzie w Perejasławiu w 1654 roku, Kudak był obsadzony przez Kozaków. Twierdza została ostatecznie zburzona przez Rosję na skutek upokarzających dla niej ustaleń traktatu pruckiego między Rosją a Turcją z 1711 roku.
Eksploatowany w latach 1944-1994 w bezpośrednim sąsiedztwie twierdzy kamieniołom (obecnie jezioro) doprowadził do zniszczenia większej części pozostałości fortyfikacji. Do czasów obecnych zachowały się fragmenty dwóch bastionów, łączącego je wału ziemnego oraz wału północno-zachodniego, ponadto widoczne są ślady jednego z półbastionów pierwszej twierdzy. Znajduje się tam również, wzniesiony w 1910 roku na polecenie rosyjskich władz, pomnik upamiętniający rebelię kozacką z 1648 roku oraz „wieczny sojusz rosyjsko-ukraiński” (napis na pomniku zawiera nieprawdziwe informacje). Ponadto współcześnie wzniesiono tam tablicę zawierającą krótką informację o twierdzy, a także przedstawiającą jej rysunek oraz kamienie upamiętniające powstanie kozackie. Ruiny są obecnie zabytkiem.