Mały leksykon postprawdy

Agenda-setting

inaczej teoria ustanawiania agendy, to teoria opierająca się na spostrzeżeniu, że sam układ kolejności informacji prezentowanych odbiorcom danego dnia, np. w danym informacyjnym programie telewizyjnym, radiowym czy w prasie, ma znaczny wpływ na to, w jaki sposób odbiorcy postrzegają rangę tych informacji. Autorami teorii są Maxwell E. McCombs i Donald L. Shaw, którzy w 1972 r. jako pierwsi opisali zależności pomiędzy opiniami rozpowszechnianymi przez media tradycyjne offline (bo tylko takich dotyczy teoria agenda-setting w jej pierwotnym ujęciu) a opiniami odbiorców tych mediów. Badania prowadzone w ramach klasycznych studiów agenda-setting, które prowadzone są na każdym kontynencie, regularnie od połowy lat 70. XX wieku do dziś, mają na celu wykazać, jak media informacyjne wpływają na kształtowanie opinii publicznej; oraz czy i w jakim stopniu prawdą jest, że tradycyjne media informacyjne nadal skutecznie wskazują, które tematy i problemy są istotne. Agenda-setting ma ogromny potencjał manipulacyjny. Wykorzystanie tej teorii w sposób budzący wątpliwości natury etycznej, polega na ułożeniu odpowiedniej, zgodnej z intencjami nadawcy, listy tematów najważniejszych w danym czasie, czyli przygotowaniu swoistej hierarchii priorytetów. Odbiorcy uważają za istotne tylko informacje omawiane w mediach, a – analogicznie – najważniejsze są ich zdaniem osoby, problemy czy wydarzenia, o których w danym czasie mówi się najwięcej. Oznacza to, że dla pewnych grup odbiorców, szczególnie podatnych na wpływy tego typu, wiele spraw, którym media nie poświęcają uwagi, nie ma najmniejszego znaczenia. Zastosowanie znajduje tu powiedzenie, że „jeśli czegoś nie ma w mediach, to znaczy, że to coś nie istnieje”. Przekierowywanie uwagi odbiorców na wybrane przez redakcje problemy prowadzi do obniżenia zdolności samodzielnego myślenia i krytycznego odbioru przekazów medialnych, pogłębia też skłonność do brania udziału w tzw. owczym pędzie.

Nowak, Teoria agenda-setting a nowe media, „Studia Medioznawcze” 2016, nr 3 (66), s. 11-24.
E. McCombs, D. L. Shaw, The agenda-setting function of mass media, „Public Opinion Quarterly” 1972, nr 2 (36), s. 176–187.
Maigret, Socjologia komunikacji i mediów, Wydawnictwo Oficyna Naukowa, Warszawa 2013.

Alternatywny fakt

Jedna z form zamierzonego przedstawiania wydarzeń w niezgodny z prawdą sposób. Polega na wyolbrzymianiu znaczenia danej sprawy lub osiągnięcia. Operuje hiperbolą, czyli przesadą w opisie przedmiotu lub zjawiska. Stosowane w celach politycznych
i ekonomicznych, najczęściej przez polityków, rzeczników prasowych, publicystów zaangażowanych w daną ideologię oraz specjalistów ds. marketingu. Celem jest tworzenie i upowszechnianie interpretacji rzeczywistości zgodnej z wytycznymi ideologicznymi lub rynkowymi zamierzeniami danego przedsiębiorstwa. Zjawisko charakterystyczne dla współczesnej postmodernistycznej polityki i biznesu, w której granice między prawdą a kłamstwem stały się płynne, co ma swoje odzwierciedlenie w sposobie komunikowania ze społeczeństwem, głównie poprzez środki społecznego przekazu. Tworzenie wyolbrzymionych przedstawień rzeczywistości ma podkreślać wielkość danego sukcesu politycznego lub ekonomicznego oraz służyć celom propagandowym. Określenie użyte po raz pierwszy przez Kellyanne Conway, doradczynię Prezydenta USA Donalda Trumpa, jako głos w obronie rzecznika prasowego Białego Domu Seana Spicera. Na spotkaniu z dziennikarzami oznajmił on, że w inauguracji prezydenta USA 20 stycznia 2017 r. wzięła udział znacznie większa liczba osób niż podczas rozpoczęcia kadencji przez Baracka Obamę, co nie zostało jednak potwierdzone w danych z pomiaru liczby uczestników. Określenie Kellyanne Conway spotkało się z krytyką mediów amerykańskich i europejskich. Porównano je do technik manipulacji przedstawionych w „Roku 1984”, antyutopii politycznej George’a Orwella z 1949 r. Społecznym efektem tworzenia faktów alternatywnych jest podważanie samej istoty faktu, jako przekazu zgodnego z danymi empirycznymi. Prowadzi do niszczenia poczucia obiektywizmu u odbiorców przekazów medialnych i marketingowych.

Bibliografia:

Heyduk, Alternatywna rzeczywistość, http://www.superkalejdoskop.com/index.php/ct-menu-item-3/3442-alternatywna-rzeczywistosc (dostęp 2.08.2018).
Kellyanne Conway Says Spicer Brought ‘Alternative Facts’, https://www.youtube.com/watch?time_continue=18&v=8mUAtU6euZo (dostęp 2.08.2018)
Orwell, Rok 1984, Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2013.

Bańka filtrująca

Bańka filtrująca (ang. filter bubble) – to efekt spersonalizowanego wyszukiwania, gdzie użytkownik nie widzi wszystkich wyników, a tylko te które „chciałby zobaczyć.” W podobny sposób tworzone są spersonalizowane “inteligentne kanały informacyjne” sieci społecznościowych, które domyślnie zastąpiły wydarzenia chronologiczne na Facebooku itp.

Algorytm filtrowania opiera się na informacji o lokalizacji użytkownika, czy historii jego wyszukiwań. Inteligentne kanały informacyjne sieci społecznościowych uwzględniają reakcje na posty, wyłączając domyślnie z następnych przeglądów te posty, na które użytkownik poprzednio nie zareagował. Od dnia 4 grudnia 2009 Google „personalizuje” wszystkich użytkowników, ale można korzystać z „wyszukania zaawansowanego» (advanced search) z samodzielnie ustawionymi filtrami. Istnieją wyszukiwarki, gdzie spersonalizowane wyszukiwanie jest niemożliwe (na przykład DuckDuckGo).

W ustawieniach Facebooka można zmienić “inteligentny kanał informacyjny” na chronologiczny, ale w następnej sesji ustawienia zostaną przywrócone do “inteligentnej taśmy”.

Termin filter bubble został wprowadzony w 2010 roku przez internetowego aktywistę Eli Parisera, który ostrzega, że „użytkownicy funkcjonując w „bańkach informacyjnych” mają blokady na nowe pomysły, obiekty i ważne informacje”. Według niego użytkownicy są odizolowani od informacji, która nie zgadza się z ich punktem widzenia.

Bibliografia:

Lynn Parramore (interviewer) Eli Pariser (subject). The Filter Bubble, // The Atlantic, Oct 10 2010, HYPERLINK “https://www.theatlantic.com/daily-dish/archive/2010/10/the-filter-bubble/181427/” https://www.theatlantic.com/daily-dish/archive/2010/10/the-filter-bubble/181427/ (dostęp 29.07.2018).
Eli Pariser. Fun facts from the new Facebook filter bubble study, May 7, 2015, HYPERLINK “https://medium.com/@elipariser/fun-facts-from-the-new-facebook-filter-bubble-study-444d4a658f5d” https://medium.com/@elipariser/fun-facts-from-the-new-facebook-filter-bubble-study-444d4a658f5d HYPERLINK (dostęp 29.07.2018).
Eli Pariser and Justin Kemerling. The Filter Bubble: What The Internet Is Hiding From You, 2010, HYPERLINK “http://www.lse.ac.uk/assets/richmedia/channels/publicLecturesAndEvents/slides/20110620_1830_theFilterBubble_sl.pdf” http://www.lse.ac.uk/assets/richmedia/channels/publicLecturesAndEvents/slides/20110620_1830_theFilterBubble_sl.pdf (dostęp 29.07.2018).

Cyberbullying

Cyberprzemoc (ang. cyberbullying) – to nagonka, obrażanie lub groźby przekazywane ofierze za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Używane są również określenia cyber-mobbing, mobbing internetowy itp. W przypadku, gdy ofiarą jest dziecko, a agresorem – osoba dorosła, zjawisko w niektórych badaniach nazywane jest nękaniem cybernetycznym.

Cyberprzemoc zwykle wygląda jak wysyłanie ofierze gróźb lub publikowanie poniżających zdjęć i nagrań wideo w sieciach społecznościowych, mogą być nawet utworzone fałszywe strony internetowe zawierające informacje poniżające ofiarę.

Najczęściej sprawcy publikują swoje obelgi anonimowo, chowając się za pseudonimem, ale mogą działać też pod własnym nazwiskiem, zwłaszcza jeśli ofiara jest słabsza i nie stanowi zagrożenia dla agresora. Fałszywe profile na portalach społecznościowych lub stronach internetowych stworzonych w celu zniesławienia ofiary są również klasyfikowane jako cyberprzemoc.

Cyberdokuczanie może wydostać się z ram Internetu do prawdziwego życia w postaci innych form nękania, jeżeli sprawca i przedmiot prześladowań są w tej samej szkole, w tej samej dzielnicy lub mieście. Przede wszystkim z powodu cyberprzemocy cierpią dzieci w wieku 9-12 lat, przy tym około połowa z nich nie przyznaje się rodzicom lub nauczycielom (do strachu przed prześladowaniem dochodzi strach ewentualnej utraty dostępu do internetu).

Sposoby powstrzymania i zapobiegania cyberprzemocy mają po części charakter techniczny (zablokowanie użytkownika, ustawienia prywatności, wniesienie skargi do administratora sieci społecznej), ale ogólnie są podobne do pracy ze zjawiskiem przemoc poza Internetem.

Bibliografia:

Robin M. Kowalski, Susan P. Limber, Patricia W. Agatston. Cyberbullying: Bullying in the Digital Age, John Wiley & Sons, Feb 16, 2012

Cyberwojna

Zorganizowane działanie jednego państwa przy użyciu komunikacji elektronicznej (operacje informatyczne, cracki) wymierzone w system bezpieczeństwa i strategiczne struktury teleinformatyczne innego państwa. Jest to konflikt asymetryczny. Narzędzia potrzebne do przeprowadzenia ataku są tanie i powszechnie dostępne. Źródło trudno jest wykryć.

W przeciwieństwie do wojny sieciowej (netwar) cyberwojna (cyberwar) nie musi być prowadzona w cyberprzestrzeni.

Termin wywodzi się z pojęć: „cyberprzestrzeń”i „wojna”.

Częstym błędem w literaturze popularnonaukowej oraz literaturze naukowej jest łączenie lub stosowanie zamienne terminu „cyberwojna” oraz „wojna informacyjna”. Główny cel cyberwojny to paraliż sieci energetycznych i komunikacyjnych. Poboczne cele to: przejęcie danych wywiadowczych (wywiad informatyczny) oraz rozpętanie wojny informacyjnej na szeroką skalę (wykorzystanie cyberprzestrzeni do szerzenia propagandy) i wywołanie paniki wśród miejscowej ludności.

Pierwsze wzmianki dotyczące cyberataków na systemy rządowe pochodzą już z lat 80. XX wieku, a ich nasilenie obserwowano w latach 90. Amerykańscy analitycy John Arquilla i David Ronfeldt już w 1993 roku wprost mówili o zbliżającej się epoce cyberwojen. Do takich wniosków doszli analizując wnikliwie cyberataki, ich przebieg, skutki oraz potencjalne cele, mogące im przyświecać.

Mianem „pierwszej cyberwojny” określa się natomiast cyberatak na Estonię z 17 maja 2007 roku. Wówczas całkowicie odcięto na pewien czas łączność i zaatakowano sieci teleinformatyczne parlamentu, rządu, a nawet witryny banków oraz czołowych krajowych mediów informacyjnych.

Przy obecnym postępie technologicznym, cyberwojna daje nowe możliwości prowadzenia konfliktów zbrojnych. W przeciwieństwie do tradycyjnych działań wojennych z użyciem wojska znacznie szybciej i bez wielkiego ryzyka jest w stanie doprowadzić do całkowitego paraliżu militarnego, gospodarczego, a przede wszystkim infrastrukturalnego danego kraju.

Bibliografia:

J. Arquilla, D. Ronfeldt, Cyberwar is coming!, International Policy Department, RAND Corporation 1993 r., http://la.utexas.edu/users/hcleaver/Chiapas95/cyberwar.html (dostęp dnia: 18.07.2018r.)
R. Clarke, R. Knake, Cyber War: The Next Threat to National Security and What to Do About It, New York 2010
P. Łuczuk, Cyberwojna. Wojna bez amunicji?, Kraków 2017.
M. Lakomy, Cyberwojna jako rzeczywistość XXI wieku, w: Stosunki Międzynarodowe, nr 3/4 2011, s. 141-161.
A. Toffler, Wojna i antywojna, Poznań 2006

Fact checking

Sprawdzanie faktów (ang. fact checking) – to proces potwierdzenia lub obalenia stwierdzeń pojawiających się w mowie, w mediach lub w Internecie.

Często po weryfikacji faktów pojawia się pisemny raport o nieścisłościach, czasem z wizualnym wskaźnikiem przygotowanym przez organizację weryfikującą (np. Pinocchios z Waszyngtonu Fakt post Checker lub rankingi TRUTH-O-METER z PolitiFact). Kilka organizacji, takich jak FactCheck.org i PolitiFact, zajmują się także weryfikacją postfactum.

PolitiFact, będący niekomercyjną częścią Instytutu do Badania Mediów w Poynter (Poynter Institute for Media Studies, https://www.poynter.org/), opublikowało swoje kryteria wyboru wiadomości podlegających weryfikacji:

Czy stwierdzenie jest faktem, który można zweryfikować? Nie weryfikujemy opinii i uznajemy, że świat wypowiedzi politycznych i retoryka mają prawo do hiperboli.
Czy stwierdzenie wprowadza w błąd lub brzmi źle?
Czy stwierdzenie jest znaczące? Unikamy drobnych “błędów” w twierdzeniach, które zapewne są przejęzyczeniami.
Czy wiadomość zostanie rozpowszechniona?
Czy zwykły odbiorca wysłucha lub przeczyta oświadczenie i zdziwi się: “Czy to prawda?”.

Organizacja non-profit Benetech wspólnie z międzynarodowymi organizacjami Amnesty International i Engine Room opracowała kompleksowy przewodnik DatNav, który ma pomóc obrońcom praw człowieka i dziennikarzom w nawigacji i sprawdzeniu danych cyfrowych, w tym fotografii i video, które pomogą w udowodnieniu łamania praw człowieka (więcej na ten temat na stronie: https://benetech.org/benetech-amnesty-international-and-the-engine-room-announce-datnav/).

Bibliografia:

Angie Drobnic Holan. The Principles of the Truth-O-Meter: PolitiFact’s methodology for independent fact-checking // PolitiFact, February 12th, 2018, HYPERLINK “https://www.politifact.com/truth-o-meter/article/2018/feb/12/principles-truth-o-meter-politifacts-methodology-i/” https://www.politifact.com/truth-o-meter/article/2018/feb/12/principles-truth-o-meter-politifacts-methodology-i/ (dostęp 29.07.2018)
Zara Rahman. DATNAV: A Guide To Navigate And Integrate Digital Data Into Human Rights Research // The Engine Room, 2 September, 2016, HYPERLINK “https://www.theengineroom.org/datnav-low-quality-2/” https://www.theengineroom.org/datnav-low-quality-2/ (dostęp 29.07.2018)

Fact fiction

Określenie dotyczące kontrowersyjnego sposobu przedstawiania wydarzeń, polegające na łączeniu elementów fikcji literackiej z przekazem faktograficznym. Ma podkreślić ekspresję postaci i kontekst omawianych historii. Służy prezentacji własnego punktu widzenia na przedstawiane fakty. Technika charakterystyczna dla reportażu prasowego. Kontrowersje budzi zakres stosowania przez autora elementów opisu subiektywnych doświadczeń
i interpretacji w obiektywnym przekazie informacji o wydarzeniach. Negatywnie oceniana, kiedy ów zakres podważa istotę faktów. Dopuszczalna gdy dotyczy kwestii pobocznych, służących wyobrażeniu przez odbiorcę otoczenia, w którym dochodzi do danego zdarzenia. Technikę fact fiction stosują głównie reportażyści, rzadziej przedstawiciele innych gatunków informacyjnych, w których jest ona przejawem nierzetelności dziennikarskiej. Ze względu na jej częste używanie zaleca się traktowanie reportażu jako gatunku pogranicza, pomiędzy informacją a publicystyką i literaturą. Fact fiction jest charakterystyczny dla nurtu Nowego Dziennikarstwa, rozwijającego się w l. 60. i 70. XX w. Z przedstawicieli kierunku warto wymienić Toma Wolfe’a, uznawanego za jego twórcę, autora antologii „Nowe dziennikarstwo” z 1975 r., oraz Trumana Capote’a, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu, autora m.in. „Z zimną krwią” z 1965 r. W Polsce do Nowego Dziennikarstwa można zaliczyć twórczość Ryszarda Kapuścińskiego, wybitnego polskiego reportażysty. Stosowana przez niego technika fact fiction była głośno krytykowana w monografii Artura Domosławskiego „Kapuściński. Non-fiction” z 2010 r. Niejasne wytyczenie granic pomiędzy przedstawianiem faktów i fikcji prowadzi do problemów z interpretacją przekazów przez odbiorców, stanowią naruszenie podstawowej umowy społecznej z audytorium, które powinna mieć jasną świadomość, co jest informacją, a co komentarzem.

Bibliografia:

Capote, Z zimną krwią, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2017.
Domosławski, Kapuściński. Non-fiction, Świat Książki, Warszawa 2010.
Kapuściński, Cesarz, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2017.

Influencer

Infulencerzy – rodzaj popularnych blogerów („Social Networking Star”, „agenci wpływu”), którzy mają dużą grupę zwolenników i inspirują ich do działań. Do przykładu, infulencer może opublikować link, za pomocą którego jego subskrybent coś kupi, a bloger otrzyma odsetki od sprzedaży.

W Stanach Zjednoczonych, pojęcie infulencer jest w aktywnym obrocie od 2010 roku, a od 2017 termin w tym brzmieniu jest stosowany w wielu nie- anglojęzycznych krajach.

Lisa Barone, wiceprezes ds. strategii w Overit, w 2010 r. zidentyfikowała pięć rodzajów infulencerów:

Networker lub “social butterfly” (networker lub social butterfly) – ma ogromną listę kontaktów. Zna wszystkich i wszyscy go znają.
Lider opinii (opinion leader czy thought Leader) – ma duży autorytet w swojej dziedzinie, jego opinia cieszy się ogromnym zaufaniem, jego powiadomienia mają dużo komentarzy i udostępnień. To najlepszy wybór do roli Ambasadora marki lub produktu.
Odkrywca (Trendsetter) – prekursor trendów, który jako pierwszy wyczuwa nową modę i prędko trawia w centrum uwagi w swojej dziedzinie.
Dystrybutor (the Sharer lub Reporter) – rozpowszechnia informacje od blogerów i dziennikarzy, wzmacniając wpływ wiadomości.
Użytkownik (user lub everyday customer) – przedstawiciel klientów i kupujących, wpływowy w swoim kręgu. Czasami użytkownicy są wymieniani jako oddzielna kategoria mikroinfulencerów.

Bibliografia:

Lisa Barone. The 5 Types of Influencers On The Web (Last Updated: Jun 11, 2013) HYPERLINK „https://smallbiztrends.com/2010/07/the-5-types-of-influencers-on-the-web.html” https : //smallbiztrends.com/2010/07/the-5-types-of-influencers-on-the-web.html (Dostęp 29.07.2018)
Raymond Morin. Five types of social media influencers (Published Feb. 18, 2012) HYPERLINK “https://www.socialmediatoday.com/content/five-types-social-media-influencers” https://www.socialmediatoday.com/content/five-types-social-media-influencers (dostęp 29.07.2018)
Zahara Jade. Social media influencers HYPERLINK “https://hireinfluence.com/blog/social-media-influencers/” https://hireinfluence.com/blog/social-media-influencers/ (dostęp 29.07.2018)

Kapitał społeczny

Kapitał społeczny (ang. social capital) – to pojęcie w socjologii, ekonomii i politologii, określające powiązania i sieci społeczne, postrzegane jako zasoby do osiągania celów gospodarczych, politycznych, społecznych i innych.

Termin jest używany sporadycznie od około 1890 roku. W nowoczesnym brzmieniu został wprowadzony do użytku przez francuskiego socjologa Pierre’a Bourdieu w 1983 r. do określenia relacji społecznych, które mogą działać jako źródło dla uzyskania korzyści. W jego koncepcji kapitał społeczny jest wyłącznie zasobem grupowym. „Kapitał społeczny – to suma zasobów rzeczywistych lub wirtualnych, która umożliwia człowiekowi lub grupie z tytułu posiadania trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych relacji wzajemnego poznania i uznania” – napisał Bourdieu w 1992 r. Jego zdaniem, im większy jest kapitał społeczny, tym mniejsza jest potrzeba formalności, co pozwala oszczędzać czas i inne koszty transakcji.

Amerykański politolog Robert D. Putnam mierzy kapitał społeczny za pomocą wskaźników indywidualnych, jak intensywność i siła kontaktów, poczucie bezpieczeństwa, zaufania do sąsiadów itp.

Kapitał społeczny można mierzyć jako poziom zaufania i współpracy w społeczności lub pomiędzy jednostkami. Ta interpretacja jest wykorzystywana jako jedna z cech marketingu społecznościowego (ang. Social Social Marketing, SMM).

Bibliografia:

Pierre Bourdieu. ‘The Forms of Capital.’ Pp. 241-58 in Handbook of theory and research for the sociology of education, edited by John G Richardson. New York: Greenwood Press, 1986
Robert D. Putnam. Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community, Simon and Schuster, Aug 7, 2001

Lider opinii

Osoba ciesząca się szacunkiem innych oraz uznaniem otoczenia, w którym się znajduje; może to być doświadczony konsument w przypadku rynku reklamowego, specjalista w konkretnej dziedzinie w przypadku spraw związanych z życiem codziennym; Lider opinii ma przemożny wpływ na decyzje podejmowane przez ludzi znajdujących się w jego środowisku, swoimi wypowiedziami lub radami kształtuje ich postawę i podejście do spraw będących przedmiotem jego wypowiedzi. Pojęcie to wiąże się przede wszystkim z rynkiem reklamowym, ale dotyczyć może także innych obszarów życia, np. życia politycznego i społeczno-kulturalnego. Wiedza, doświadczenie, konkretne kompetencje i cechy osobowości liderów opinii sprawiają, że inni darzą ich szacunkiem i zaufaniem, chętnie korzystają z ich porad lub nawet sami o nie proszą. Producenci lub osoby odpowiedzialne za promocję określonych towarów lub usług starają się ustalić kto w danym środowisku cieszy się statusem lidera opinii po to, by dotrzeć do tej osoby, przedstawić jej swoją ofertę i czerpać korzyści z tego, że ów lider będzie pozytywnie wypowiadać się o danej marce. Jego rekomendacja przynosić może lepsze efekty niż płatne kampanie reklamowe lub inne działania promocyjne. Zasadniczym celem korzystania z pomocy liderów opinii jest więc relatywnie tanie, ale bardzo skuteczne dotarcie do danej grupy odbiorczej z pozytywną informacją o swojej ofercie. Terminu po raz pierwszy użyli w 1957 r. Paul Lazarsfeld i Elihu Katz, którzy badali jeden z modeli komunikacji marketingowej (two-step flow model). Liderzy opinii są powszechnie wykorzystywani do promowania rozmaitych produktów i usług. Coraz częściej osoby, które cieszą się popularnością i uznaniem wśród młodzieży świadomie rozpoczynają współpracę z markami. Sympatycy nie zawsze wiedzą, że za pozytywne opinie o produktach i działania zmierzające do promowania danej marki ich idol pobiera wynagrodzenie. W takiej sytuacji jego działanie jest nieetyczne i szkodliwe.

Bibliografia:

Katz, P.F. Lazarsfeld, Personal influence, The Free Press, Nowy Jork 1957.
Siejak, Liderzy opinii – filar efektywnej rekomendacji, http://6ix.pl/pg/85/liderzy-opinii-%E2%80%93-filar-efektywnej-rekomendacji dostęp 2.08.2018.

Mataczenie

Postępowanie nieetyczne, polegające na częstym wykorzystywaniu nieuczciwych wybiegów, kłamstw i innych form manipulacji. Słowo „mataczyć” pochodzi z języka potocznego, jest przestarzałe i z tego powodu nie powinno być używane np. w informacyjnych tekstach prasowych. W dawnych czasach używano go na określenie działania zmierzającego do przygotowywanie i przeprowadzania intryg, wichrzenia w najbliższym otoczeniu i oszukiwania innych. Określenie stało się niezwykle popularne w życiu publicznym na początku XXI wieku za sprawą mediów i przedstawicieli świata polityki. Juliusz Braun, przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w latach 1999-2003, użył słowa „mataczenie” podczas przesłuchania przed sejmową komisją śledczą do zbadania ujawnionych w mediach zarzutów dotyczących przypadków korupcji podczas prac nad nowelizacją ustawy o radiofonii i telewizji, która zajmowała się m.in. głośną aferą Rywina. Od 8 marca 2003 roku jest ono zwrotem modnym, często pojawiającym się w mediach, zwłaszcza w telewizyjnych programach publicystycznych, w których komentuje się bieżące wydarzenia. W polskich mediach o mataczeniu mówi się głównie w odniesieniu do nieuczciwych praktyk mających miejsce w życiu politycznym i publicznym, czyli w kontekście wybuchu różnego rodzaju afer, wykrycia wszelkich nieprawidłowości i skandali z udziałem gwiazd polityki i popkultury. Słowo ma wydźwięk negatywny, więc każde oskarżenie o matactwo odbierane jest jako poważny zarzut, ale też potwarz czy obelga. Niemniej w związku z tym, że jest to wyraz dawny i mało kto zna preryjne jego znaczenie, różne osoby publiczne chętnie używają zarzutu matactwa wobec swoich przeciwników po to, aby nadszarpnąć ich wizerunek medialny lub zniszczyć ich autorytet. W chwili ponownego pojawienia się tego terminu w życiu publicznym można było mówić o pewnym ożywieniu języka mediów tradycyjnych, relacjonujących wydarzenia ze sceny politycznej. Dziś jednak słowo to bywa stosowane jako eufemizm, przy pomocy którego unika się mówienia wprost o kłamstwie czy manipulacji.

Bibliografia:

Wroński, A. Kublik, Mataczenie przy ustawie: Juliusz Braun zeznawał przed komisją śledczą, data publ. 9.03.2003, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,1362780.html dostęp 1.08.2018
Słownik języka polskiego, t. 4, L-Nić, red. W. Doroszewski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1963,

Mem

Mem internetowy, MEM (ang. Internet meme) – to spontaniczne rozprzestrzenianie wypowiedzi, pliku multimedialnego lub innych informacji w środowisku internetowym, a tym samym samej informacji lub zdania. Czasem używa się terminu pochodnego “wirus medialny”.

Mem masowo rozprzestrzenia się od użytkownika do użytkownika w celach humorystycznych lub satyrycznych. Mem może przybrać formę obrazku, wideo, Coub, gif, hashtaga lub może być po prostu słowem albo zdaniem, niekiedy z celowym wykorzystaniem błędu ortograficznego. Chodzi o implementację komponentu gry w komunikacji.

Koncepcja memów została po raz pierwszy przedstawiona przez Richarda Dawkinsa w 1976 roku w jego książce “Samolubny gen”. Określenie „meme” Dawkins wymyślił na podstawie greckiego słowa μίμημα – «podobieństwo”. „Przykłady memów – to melodie, idee, modne słówka i wyrażenia, sposoby gotowania zupy lub konstrukcji łuków” – pisał Dawkins.

Ten gatunek wypowiedzi internetowej został po raz pierwszy zaproponowany przez Mike’a Godwina w czasopiśmie „Wired” z czerwca 1993 roku. Pojęcie „meme” weszło do masowego użytku około 2005 roku początkowo jako slang internetowy, ale obecnie jest używane w mediach, komunikacji offline i online. Prawie wszystkie współczesne memy automatycznie stają się memami internetowymi.

Istnieją serwisy internetowe i aplikacje dla smartfonów do generowania memów na bazie galerii zdjęć i filmów, które zostały memami wcześniej.

Memy internetowe są badane jako jeden z fenomenów komunikacji internetowej, a także są szeroko stosowane w marketingu w sieciach społecznych (ang. Social Media Marketing, SMM).

Bibliografia:

Richard Dawkins. The Selfish Gene, Oxford University Press, 1976.
Brian Feldman. Spanish Photographer Behind Inescapable-Infidelity Meme Speaks Out: ‘We Are Not Worried About the Meme Situation’ // New York Magazine, August 28, 2017 HYPERLINK “http://nymag.com/selectall/2017/08/antonio-guillem-the-photographer-behind-guy-looking-back-meme.html” http://nymag.com/selectall/2017/08/antonio-guillem-the-photographer-behind-guy-looking-back-meme.html (dostęp 29.07.2018)
Daniel Jeffers. Godwin’s Law: The First Internet Meme? HYPERLINK “http://boltdigitalstrategies.com/godwins-law-the-first-internet-meme/” http://boltdigitalstrategies.com/godwins-law-the-first-internet-meme/ (dostęp 29.07.2018)

Mowa nienawiści

Określenie dotyczące sposobu wypowiedzi publicznej, mające na celu podważenie czyjejś godności ze względów osobistych czy też na tle przynależności do określonej grupy społecznej. Mowa nienawiści (ang. hate speech) polega na krytyce osób lub grup ze względu na pochodzenie, rasę, narodowość, płeć, status społeczny, przekonania czy też inne pozamerytoryczne czynniki. W komunikowaniu społecznym jest przejawem dyskryminacji, uprzedzeń i ma zdecydowanie negatywny charakter. Jest podważeniem fundamentalnego szacunku do drugiego człowieka i stanowi zaprzeczenie kultury wartości. W retoryce polega na odwoływaniu się do argumentów ad personam. Celem jest obrażanie drugiej osoby, podważanie jej autorytetu w dyskusji publicznej, lekceważenie lub w skrajnych przypadkach poniżenie. Do pewnego stopnia zjawisko mowy nienawiści jest regulowane przez prawo ogólne lub medialne. Należy wspomnieć tutaj o art. 256. Kodeksu Karnego z 1997 r. z późn. zm., który zakazuje w § 1. nie tylko propagowania totalitaryzmów, w tym faszyzmu, ale każdy przejaw znieważana ze względu na wyżej wymienione czynniki. Stosowne zapisy dotyczące podobnych postaw propagowanych w mediach odnajdujemy również w art. 18. Ustawy o radiofonii i telewizji z 1992 r. z późn. zm. Co do sensu prawnego i moralnego, stosowanie mowy nienawiści przeczy podstawowym prawom człowieka, Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej czy też – w odniesieniu do religii – nauczaniu Kościoła katolickiego, zwłaszcza nurtu personalistycznego, w tym nurtu humanizmu integralnego Karola Kardynała Wojtyły, św. Jana Pawła II. Trudno wskazać moment, w którym pierwszy raz użyto mowy nienawiści. Ta negatywna cecha ludzkości jest obecna od początku. Niepokoi jednak fakt jej nasilenia we współczesnej komunikacji medialnej. Jednak mowa nienawiści bywa często nadmiernie stosowanym określeniem, zwłaszcza przypadku krytyki czyichś poglądów czy też oceny konfliktu społecznego między różnymi racjami czy wartościami.

Bibliografia:

Ustawa Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553 z późn. zm.
Ustawa o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 r. Dz.U. 1993 nr 7 poz. 34 z późn. zm.
Wojtyła, Osoba i czyn, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków 1969.

Perswazja

Proces komunikacyjny; sztuka przekonywania innych do własnych racji przy użyciu odwołania do argumentacji rozumowej; nakłanianie słowne bez odwołania do emocji
i wykorzystywania praktyk nieetycznych, bo wówczas mowa jest już o manipulacji. Stosowanie perswazji ściśle związane jest z wykorzystaniem psychologicznych taktyk wywierania wpływu na rozmówcę. Chęć zmieniania cudzych przekonań oraz – w miarę możliwości – działań i trwale przyjmowanych postaw, a także zyskiwania poparcia dla własnych idei i poglądów to pierwotne dążenie każdego człowieka. W życiu codziennym wielokrotnie stosuje się perswazję nieświadomie, podczas rozmów z bliskimi
i współpracownikami. Jak uważa M. Tokarz, podejmowaniu komunikowania perswazyjnego zawsze towarzyszyć powinna chęć wywołania jakiejś konkretnej zmiany. Perswazja jest wszechobecna w życiu społecznym. Komunikowanie tego typu towarzyszy ludziom od najmłodszych lat, gdyż stosują je niemal wszyscy: od rodziców
i innych członków rodziny począwszy, przez nauczycieli, znajomych
i współpracowników, na osobach publicznych skończywszy. Ludzie stosujący perswazję oczekują: zmiany zachowania (np. podjęcia lub zaniechania jakiejś inicjatywy), a także przyjęcia na stałe określonej postawy. Powszechnie przyjmuje się, że komunikowanie perswazyjne nie ma na celu wyrządzenia jakiejkolwiek szkody osobie, która jest mu poddawana. Po akceptacji zaprezentowanych argumentów osoba ta dobrowolnie przeprowadzić powinna zmianę, która jest jej perswadowana. Niezwykle trudno określić, kiedy termin pojawił się w przestrzeni publicznej. Samo zjawisko znane jest ludzkości od tysięcy lat. Jednostki, które opanowały posługiwanie się perswazją do perfekcji (np. liderzy opinii) zazwyczaj pełnią ważne funkcje w grupach, do których należą. Dopóki nie przekraczane są granice wyznaczone pomiędzy perswazja
i manipulacją, perswazja postrzegana powinna być jako zjawisko pozytywne.

Bibliografia:

Tokarz, Argumentacja. Perswazja. Manipulacja, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.
Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2016.
G.S. Jowett, V. O’Donnell, Propaganda and Persuasion, SAGE Publishing, Thousand Oaks 2015.

Polityka Goebbelsowska

W państwach demokratycznych obraźliwe określenie działań politycznych prowadzonych przez przeciwników politycznych. Jest to zarzut prowadzenia polityki w sposób identyczny z wzorem wyznaczonym przez nazistowskiego ministra propagandy, Josepha Goebbelsa. Oznacza więc m.in.: wykorzystywanie wszelkich nieetycznych oraz niemoralnych form manipulacji w celu osiągniecia zamierzonych korzyści, krzewienie propagandy partii sprawującej władzę, prowadzenie polityki informacyjnej w sposób wybiórczy z pogwałceniem rzetelności przekazywanych wiadomości, cenzurowanie wiadomości niewygodnych dla władzy oraz stawiających liderów politycznych w złym świetle, pełne kontrolowanie środków przekazu poprzez podporządkowanie ich osobom
z najbliższego otoczenia partyjnego. Ponadto oznaczać może także promowanie nienawiści wobec wybranych grup społecznych. Zwrot ten stosowany jest przez polityków, którzy niezwykle krytycznie wypowiadają się o pracy i działaniach innych ugrupowań politycznych. Najczęściej zarzuty o prowadzenie polityki Goebbelsowskiej formułowane są wobec partii rządzących, bo to one – z racji posiadania wpływu na media państwowe – najczęściej oskarżane są o odbieranie im niezależności
i ograniczanie ich swobody działania. Do tego określenia przedstawiciele partii prawicowych i lewicowych odwołują się więc głównie po to, by obrazić, ośmieszyć
i skompromitować działania podejmowane przez ich przeciwników. Podkreślają w ten sposób propagandowy charakter polityki prowadzonej przez oponentów, podważają ich wiarygodność. Zarzuty uprawiania polityki Goebbelsowskiej funkcjonuje w przestrzeni publicznej od zakończenia II wojny światowej. W okresie PRL-u używano go na określenie działalności wywrotowej przeciwników komunizmu.
W III Rzeczpospolitej stał się dość powszechnym oskarżeniem, które regularnie wybrzmiewa z ust przedstawicieli rządowej opozycji. Społeczne efekty używania tego określenia to m.in.: spadek zaufania do polityków, którzy określani są jako uprawiający politykę Goebbelsowską oraz ogólne obniżenie poziomu dyskursu publicznego.

Bibliografia:

G. Reuth, Goebbels, Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 1996.
Irving, Wojna Goebbelsa: triumf intelektu, Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Kraków 2010.
Jarecka, Propaganda wizualna słusznej wojny: media wizualne XX wieku wobec konfliktów zbrojnych, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2008.

Postprawda

termin „odnoszący się do, lub opisujący sytuację, w której obiektywne fakty mają mniejsze znaczenie w kształtowaniu opinii publicznej, niż odwołania do emocji
i osobistych przekonań” – definicję zaproponowali członkowie Kolegium redakcyjnego Słownika Oksfordzkiego, którzy w 2016 wskazali postprawdę jako Słowo Roku. Należy postrzegać ją jako specyficzny stan życia społeczno-politycznego oraz intelektualnego w wysoko rozwiniętych krajach demokratycznych, który wykreowany został przez media oraz osoby pełniące ważne funkcje publiczne, głównie polityków; efekt rozprzestrzeniania się populizmu, który wypaczył pierwotny sens uprawiania polityki w krajach demokracji parlamentarnej, ponieważ wykorzenił z życia publicznego walkę na argumenty, idee i możliwe do zrealizowania pomysły gospodarczo-ekonomiczne, a wprowadził w to miejsce grę na emocjach i tanią sensację; podstawowe wartości tj. prawda w mediach i życiu publicznym, zagrożone są z powodu cynizmu oraz skrajnego załamania wartości prawdy, uczciwości i rzetelności. Matthew d’Ancona wskazuje, że epoka postprawdy rozpoczęła się ostatecznie w 2016 roku, z chwilą rozpoczęcia przez Donalda J. Trumpa kampanii przed wyborami prezydenckimi w stanach Zjednoczonych. W dzisiejszym świecie tworzenie sytuacji, w których widoczne są mechanizmy działania postprawdy stało się domeną polityków i osób, które z nimi współpracują, a głównie: specjalistów ds. kreowania wizerunku, rzeczników prasowych, doradców ds. kontaktów z mediami, szefów sztabów wyborczych. Celem podsycania takiej sytuacji jest przede wszystkim zyskanie społecznego poparcia dla danej osoby, odwrócenie uwagi od braku przygotowania merytorycznego lub konkretnych pomysłów na skuteczne działania w wybranych obszarach; politycy stają się bardziej osobowościami medialnymi, niż osobami dbającymi o interes narodowy czy dobro wspólne obywateli. Przyzwolenie na istnienie postprawdy ma negatywne konsekwencje dla społeczeństwa – osłabia krytyczne podejście do komunikatów medialnych, obniża wymagania moralne wobec polityków i ludzi mediów oraz destrukcyjnie wpływa na jakość życia politycznego.

Bibliografia:

d’Ancona, Postprawda, Wydawnictwo Krytyki Policznej, Warszawa 2018.
Keyes, Czas postprawdy. Nieszczerość i oszustwa w codziennym życiu, tłum. P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.
Boese, Fake Newsy i inne fałszerstwa od średniowiecza do XXI wieku, tłum. G. Gasparska, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2018.

Reklama

W wąskim ujęciu jest to przekaz o charakterze informacyjno-perswazyjnym; bezosobowy, odpłatny, przygotowany zgodnie z prawem i obowiązującymi standardami komunikat (tekstowy lub graficzny), który rozpowszechniany jest za pośrednictwem mediów tradycyjnych, tzw. nowych mediów oraz nośników dostępnych w przestrzeni publicznej, np. na ekranach w środkach komunikacji miejskiej. W ujęciu szerokim jest to rodzaj działalności komunikacyjnej, która prowadzona jest na linii producent-potencjalni klienci. Jest jednym z najistotniejszych składników marketingu, gdyż wyraźnie wpływa na zachowania konsumenckie przez co pomaga nie tylko zaspokajać potrzeby, ale i osiągać zysk. Pierwsze reklamy (w formie plakatów i prostych sloganów) pojawiły się już w starożytności, jednak prawdziwy rozkwit reklamy rozpoczął się wraz z ewolucją prasy, tj. w połowie XIX wieku. Kolejny ważny etap rozwoju reklamy przypada na czas pojawienia się Internetu i upowszechnienia dostępu do niego w krajach rozwiniętych. Celem reklamy może być: skłonienie do kupna określonego towaru lub usługi, promocja określonych wartości, postaw lub idei, poinformowanie odbiorców o nowej ofercie, przypomnienie o zaletach marki, która już istnieje na rynku, ale także prowadzenie edukacji konsumenckiej. Z reklamy korzystają niemal wszyscy: producenci, usługodawcy, przedsiębiorcy, pracownicy sektora handlu, przedstawiciele świata polityki, media państwowe i komercyjne, instytucje państwowe, organizacje pozarządowe i non profit, placówki oświatowe, itd. Społeczne efekty reklamy mają dwojaką naturę: pozytywną i negatywną. Z jednej strony informuje o mnogości oferty, pobudza gospodarkę, skłania do podnoszenia jakości oferowanych produktów i usług.
Z drugiej zaś strony wszechobecność reklamy wzmaga chaos informacyjny, skłania konsumentów do podejmowania nieprzemyślanych działań, pomaga manipulować potrzebami i zachowaniami konsumenckimi.

Bibliografia:

Reklama, w: Słownik terminologii medialnej, W. Pisarek (red.), Kraków 2006.
Reklama, w: Encyklopedia zarządzania, https://mfiles.pl/pl/index.php/Reklama (dostęp 2.08.2018).Kotler, K.L. Keller, Marketing, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2012, s. 5.

Satyra medialna

Gatunek medialny, pierwotnie literacki, stosowany w celu ośmieszania lub napiętnowania określonych zjawisk społecznych, obyczajów i zachowań pewnych osób. Polega na karykaturalnym ukazaniu postaci, charakteryzuje się krytycznym podejściem do podjętego tematu, komizmem w jego przedstawieniu, nie stanowi jednak propozycji rozwiązania danego problemu, jak ma to zwykle miejsce w przypadku gatunków publicystycznych. Stosowany w celu uatrakcyjnienia przekazu medialnego, prezentacji poważnej problematyki społecznej czy politycznej w przystępny dla odbiorcy sposób. Współcześnie coraz częściej używany przez dziennikarzy i publicystów, którzy zmierzają do połączenia informacji z rozrywką, jak również przez artystów komików podejmujących się roli komentatorów życia publicznego. Celem satyry medialnej jest oswajanie audytorium ze społecznym tabu, nadawaniem lekkości zagadnieniom, rozładowywaniem emocji politycznych i społecznych. Przedmiotem satyry są głównie osoby publiczne m.in. politycy, aktorzy i sportowcy. Literacki gatunek satyry był znany już w starożytności. Uprawiał go m.in. Horacy, poeta rzymski, pierwszy znany nam twórca tekstów satyrycznych (I w. p.n.e.). Satyra medialna jest charakterystyczna dla współczesnych telewizyjnych variety shows i talk shows w Stanach Zjednoczonych. Można wymienić m.in. Saturday Night Live, nadawany w NBC od 1975 r. czy też Jimmy Kimmel Live! w ABC, od 2001 r. W Polsce przykładem satyry medialnej jest m.in. Ucho Prezesa, serial polityczno-komediowy, tworzony od 2017 r. Społeczne skutki satyry medialnej zależą od kultury osobistej i talentu jej twórców. Łatwo może stać się obrażaniem osób lub jednostronną oceną omawianych zjawisk, co zaprzecza istocie tego gatunku. Dobrą satyrę medialną charakteryzuje dystans do podjętych tematów, poczucie humoru autora czy moderatora, znajomość znaczeń kulturowych oraz szacunek dla przedstawianych osób.

Bibliografia:

Jimmy Kimmel Live, https://www.youtube.com/user/JimmyKimmelLive (dostęp 2.08.2018).
Matuszewicz, J. Wójcicki (opr.), Satyry Horacyjusza. Na polski wiersz przełożone, Księgarnia Akademicka, Kraków 2008.
Ucho Prezesa, https://www.youtube.com/channel/UCggq3qvOrrM2u9gRL7oMOfA (dostęp 2.08.2018).

Teoria spiskowa

Teoria spiskowa (ang. Conspiracy Theories) – termin pochodzi od angielskiego “spisek” – «conspiracy» + starożytny grecki λόγος «nauka akademicka” – to system poglądów, które wyjaśniają pewne zdarzenia jako wynik zmowy jakichś tajnych sił, z reguły tajnych stowarzyszeń.

Publicznie termin ten jest zwykle używany w sensie negatywnym. Określenie koncepcji przeciwnika jako teorii spiskowej jest często używane w polemice jako środek dyskredytacji danej koncepcji w oczach publiczności.

Według amerykańskiego politologa Michaela Barkun’a teorie spiskowe zawierają trzy zasady: nic nie dzieje się przez przypadek, nic nie jest takie, jak się wydaje i wszystko jest ze sobą powiązane.

Adepci teorii spiskowych przypisują pojedynczym ludziom i różnym grupom społecznym zdolności nadprzyrodzone służące do kontroli i zarządzania złożonymi procesami społecznymi i politycznymi, tłumacząc dowolny konflikt jako część ogólnej walki dobra ze złem. Teorie spiskowe są często używane do łatwego wyjaśniania złożonych zjawisk społecznych. Przeważnie system dowodów teorii spiskowej ma podwójne standardy: wszelkie sprzeczne fakty zostają odrzucone jako słabe lub fałszywe, a założenie o istnieniu spisku jest akceptowane bezwarunkowo, bez alternatywy, i nie wymaga udowodnień. W takich przypadkach zasada wystarczającej podstawy działa tylko przy ocenie ogólnie przyjętej teorii, ale jest ignorowana przy uzasadnieniu teorii spiskowej. Każda próba obalenia teorii spiskowych może być interpretowana przez jej zwolenników jako część tegoż spisku.

Bibliografia:

Daniel Pipes. Conspiracy: How the Paranoid Style Flourishes and Where It Comes From, May 1, 1999
Barkun, Michael. A Culture of Conspiracy: Apocalyptic Visions in Contemporary America. Berkeley: University of California Press, 2003, p. 58.

Trolling

Działania propagandowe lub prowadzące do zdyskredytowania i obrażenia rozmówcy
w Internecie. Zjawisko wywodzi się ze środowisk związanych z forami dyskusyjnymi, jednak obecnie znacznie wykracza poza pierwotną definicję. Trolling polega na celowym wpływaniu na internautów poprzez wywoływanie szumu informacyjnego, a często ma na celu działania prowokacyjne. Należy rozróżnić dwie podstawowe grupy tzw. internetowych trolli. Pierwszą z nich stanowią internauci pracujący na zlecenie
i opłacani za swoją pracę. Zamieszczają oni wpisy i komentarze opartych na faktach – tyle, że odpowiednio wcześniej zmanipulowanych. Drugą grupę stanowią tzw. „pożyteczni idioci” (useful idiots). Zakładają profile w mediach społecznościowych
i blogi, na których mają ukazywać się odpowiednio spreparowane informacje, na które następnie może się powoływać pierwsza grupa. Do kręgu „pożytecznych idiotów” zalicza się również tych internautów, którzy nieświadomi całej gry operacyjnej, rozpowszechniają przeczytane informacje dalej, wierząc w ich autentyczność
i przyczyniając się tym samym do ich uwiarygodnienia w oczach opinii publicznej.

Pierwotnie trolling wiązał się wyłącznie ze środowiskiem skupionym wokół grup dyskusyjnych. Wraz z rozwojem Internetu zjawisko to przeniosło się głównie do mediów społecznościowych i komentarzy pod artykułami w mediach elektronicznych.

Szczególnym przypadkiem są tzw. farmy trolli. Mechanizm ich działania jest prosty: Po utworzeniu fikcyjnych kont na masową skalę, całe grupy trolli posługując się wieloma fikcyjnymi tożsamościami generują setki tysięcy wpisów oraz komentarzy, potęgując szum informacyjny wokół wybranego tematu. Często dla uwiarygodnienia całej akcji poszczególne trolle wchodzą nawet ze sobą w polemikę.

Wraz z rozwojem trollingu na masową skalę, rozróżnienie wpisów pisanych na zlecenie od tych, rozpowszechnianych jedynie przez naiwnych internautów staje się coraz trudniejsze.

Bibliografia:

CERT.GOV.PL, Raport o stanie bezpieczeństwa cyberprzestrzeni RP w 2014 roku, http://www.cert.gov.pl/cer/publikacje/raporty-o-stanie-bezpi/738,Raport-o-stanie-bezpieczenstwa-cyberprzestrzeni-RP-w-2014-roku.html (dostęp 12.06.2015 r.).
A. Dmochowski, Cyberwojna Putina, w: Gazeta Polska nr 15(1131) z 15 kwietnia 2015 roku
P. Łuczuk, Cyberwojna. Wojna bez amunicji?, Kraków 2017.
P. Łuczuk, Od propagandy do trollingu – teoria spiskowa czy preludium wojny hybrydowej?, dostępne na stronie internetowej: http://wid.org.pl/wp-content/uploads/P.-uczuk_Od-propagandy-do-trollingu.pdf, (dostęp 28.07.2018r.).
R. Gorwa, Computational Propaganda in Poland: False Amplifiers and the Digital Public Sphere, dostępne na stronie internetowej: http://comprop.oii.ox.ac.uk/wp-content/uploads/sites/89/2017/06/Comprop-Poland.pdf (dostęp 28.07.2018r.).

Wiadomości

W szerokim sensie wiadomości (ang. news) to informacje dziennikarskie, przekazy służące prezentacji nowych wydarzeń w sposób zmierzający do w największego obiektywizmu, czyli zgodności relacji z prawdą, wyraźnie oddzielone od publicystyki.
W praktyce jednak możemy mówić o zmierzaniu do wiernego i rzetelnego przedstawiania wydarzeń. Zawsze są one obarczone wpływami kulturowymi, kontekstem politycznym lub ekonomicznym, nasycone ideologią zgodnie z przyjętymi założeniami programowymi danego wydawcy lub nadawcy. Stosowane w celu poinformowania odbiorców o najbardziej istotnych sprawach dziejących się danego dnia. Dzielone na wydarzenia lokalne, regionalne, krajowe i światowe. Wiadomości przekazują dziennikarze informacyjni, reporterzy, redaktorzy i prezenterzy, którzy nadają im ostateczną strukturą. Istotna jest świadomość odbiorców, że każde takie przedstawienie wydarzeń jest obrazem rzeczywistości, konstrukcją i interpretacją, a nie jej wiernym odzwierciedleniem. Ważną rolę odgrywa m.in. hierarchia podawanych informacji, nasycenie ich treściami o charakterze ideologicznym, wiedza audytoriów o danej instytucji, która przekazuje informacje.

Wiadomości jako gatunek są znane od starożytności. Za ich początek uznaje się Acta Diurna, informator przedstawiany przez administrację Juliusza Cezara (I w. p.n.e). Trudno wyobrazić sobie współczesne radio czy telewizję bez wiadomości. Są również sensem wydawania prasy czy funkcjonowania portali internetowych. Społeczne znaczenie wiadomości wynika z potrzeby informacji o bieżących wydarzeniach, ustalania kolejności ich ważności, zaspokajania ciekawości oraz potrzeby orientacji w aktualnych sprawach, które dotyczą danych społeczności. Problemem jest ideologizacja wiadomości, zjawisko media bias, czyli przychylności określonych instytucji medialnych danym kierunkom ideologicznym czy też poglądom na życie polityczne i społeczne. Odbiorcom pozostaje zatem obowiązek rozeznawania ich prawdziwości, sprawdzania wiarygodności przekazów i ostateczna ocena przydatności danych informacji.

Bibliografia:

Fakty TVN24, h ttps://fakty.tvn24.pl/ (dostęp 2.08.2018).
Szymoniak, Między gazetą a Internetem – nowe gatunki dziennikarskie, paragatunki czy hybrydy? w: P. Nowak, P. Nowakowski (red.), Język. Komunikacja. Informacja, Wydawnictwo Scorus, Poznań 2008, tom 3, s.121-138.
Wiadomości TVP, https://wiadomosci.tvp.pl/ (dostęp 2.08.2018).