Strażnicy Narodowej Pamięci


Celem projektu jest lokalizacja oraz inwentaryzacja miejsc pochówku żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1939 roku. Według różnych szacunków na terenie obecnej Zachodniej Ukrainy (gł. ob. lwowski), w okolicach Mościsk, Sambora, Jaworowa, Janowa oraz Lwowa mogło zginąć od 1500 do 2000 żołnierzy Wojska Polskiego.

Byli to zarówno członkowie załogi obrony Lwowa, jak i żołnierze gen. K. Sosnkowskiego, którzy przebijali się od zachodu, na linii Przemyśl – Lwów z odsieczą miastu, tocząc krwawe boje w lasach janowskich, nazwanych przez Niemców “lasem śmierci”. Pomimo dużych strat, na terenie całego terenu walk znajduje się tylko kilkanaście oznakowanych mogił żołnierskich, zdecydowana większość żołnierzy spoczywa nadal w nieoznakowanych grobach, w miejscach pochówku z września 1939 r. Obecnie są to tereny leśne, pola, posesje prywatne, tereny miejskie.

Projekt Fundacji Wolność i Demokracja realizowany jest od 2014 roku na terenie zachodnich obwodów Ukrainy  i ma na celu zapewnienie dbałości o polskie dziedzictwo kulturowe za granicą poprzez kwerendę, lokalizację oraz udokumentowanie miejsc ważnych z punktu widzenia martyrologii polskiej ludności na Kresach Wschodnich w latach II wojny światowej. Wolontariusze Fundacji na podstawie kwerendy archiwalnej przeprowadzą kwerendę terenową miejsc związanych z walkami Wojska Polskiego podczas wojny obronnej w 1939 roku, ze szczególnym uwzględnieniem okolic Lwowa oraz wschodniej granicy II RP, a także martyrologii ludności polskiej, która w latach 1939-1944 padła ofiarą zarówno czystek etnicznych ze strony ukraińskich nacjonalistów, jak również zbrodniczej polityki władz niemieckich oraz sowieckich. Zadaniem wolontariuszy jest lokalizacja zapomnianych bądź zupełnie nieznanych mogił żołnierskich i cywilnych, określenie ich stanu oraz ewentualnych zagrożeń wynikających tak ze strony natury, jak i działań człowieka. Kolejnym etapem działań wolontariuszy jest uporządkowanie i dokładne oznakowanie tego typu mogił.

W samym tylko 2016 roku poszukiwania terenowe prowadzono w 11 rejonach obwodu lwowskiego: jaworowskim, żółkiewskim, gródeckim, samborskim, starosamborskim, brodzkim, przemyślańskim, mikołajowskim, drohobyckim, stryjskim i skolskim. Odnaleziono 18 prawdopodobnych miejsc spoczynku żołnierzy Wojska Polskiego, a wolontariusze odwiedzili 70 miejscowości.

Niewątpliwym sukcesem poprzednich edycji projektu była lokalizacja miejsc spoczynku żołnierzy WP oraz uroczysty, zbiorowy pochówek części odnalezionych i zidentyfikowanych żołnierzy Wojska Polskiego. 4 listopada 2015 roku na terenie Ukrainy, w Mościskach, zostało pochowanych pierwszych 111 żołnierzy WP, a 25 listopada 2016 pochowano kolejnych 27 żołnierzy. Docelowo  to właśnie na mościskim cmentarzu powstanie największa wojskowa kwatera żołnierzy września poległych na Ukrainie, w której spocznie ok. pół tysiąca poległych.


Projekt współfinansowany w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą.